Trước quẻ Cấu là quẻ Đại Quá, sau quẻ Cấu là quẻ Phục.
Khát khao quá mức, bất chấp hệ quả, từ chỗ là động lực chân chánh nó trở thành lòng tham mù quáng, mù quáng rồi thì đương chức đươc quyền, ham muốn dục lạc nó trỗi dậy nảy sinh là lẽ dĩ nhiên, trong các thứ dục thì sắc dục – nổi bật nhất là nữ sắc- sẽ khiến người Quân tử mê muội mà phá hỏng đi chính tiền đồ tương lai của mình. Do đó, nối tiếp Đại quá – thiếu tài mà tham quyền cố vị, ham hưởng Danh Lợi – thì gặp gỡ - “Cấu” - Nữ nhân tài sắc, rồi bị cuốn vào vòng xoáy thị phi tệ bạc, kết cục không biết điểm dừng khiến cho thân bại danh liệt, nhà tan cửa nát, xa đọa hướng họa rồi tàn lụi, trở thành kẻ vô đức vô danh với Đời.
Kinh nói:Cấu nữ tráng.
“Cấu” nghĩa là gặp gỡ. “Nữ” là người nữ. “Tráng” nghĩa là trưởng thành, không phải thiếu nữ ngây thơ trong sáng nhưng vẫn trong độ tuổi thanh xuân, sắc nước nghiêng thành, đẹp lại đằm thắm dịu dàng, hiểu biết kinh nghiệm. Cũng nghĩa là mạnh mẽ, đã từng trải nhiều biến cố, tiếp xúc nhiều kiểu nhiều dạng người, nhiều loại đàn ông, nên có khả năng đọc vị tâm lý, biến động tình cảm thúc đẩy hành vi một cách chuẩn xác.
Cuộc gặp gỡ này rất là thuận lợi, rất là suôn sẻ, rất là tốt đẹp, cho nên mới dẫn tới sự hấp dẫn, sự gắn kết. Giả như “nữ” này vô duyên, xấu sắc thì chắc chẳng ngó ngàng tới rồi, còn đâu mà kết duyên thành nợ được nữa, thế thì “nữ tráng” là người nữ có nhan sắc, có bản lĩnh – tức là không chỉ khéo léo chiều chuộng, lại biết chủ động chiều chuộng, như biết ăn mặc sexy đúng kiểu, hở cái chỗ kích thích, che cái chỗ muốn thèm, khiến nam nhân nổi lòng dâm mà che mở trí tuệ, lại biết nói năng ứng xử, cử chỉ khéo léo, lời vừa vui vừa cuốn, như rót mật vào tai, đánh mắt đưa tình, lúc lùi lúc tiến v..v uyển chuyển tinh tế vô cùng. Chữ Cấu “姤” bên trái là bộ "Nữ" “女” bên phải là chữ “Hậu” 后- nghĩa là phía sau, ý chỉ là cuộc gặp gỡ này không chính thức, có sự lén lút, là mối quan hệ bất chính.
Kinh nói:Vật dụng thủ nữ.
Do là “bất chính” không đúng đạo lý rồi, cho nên ở đây chẳng có “hanh”, chẳng có “lợi”, chẳng có “cát”, chẳng có “hung” v…v tóm lại Thánh nhân “miễn bình luận”, vì đã rõ ràng là bất chính rồi còn hỏi là “lợi” là “cát” là “hanh” không gì nữa ? Chỉ có một lời thôi, “Vật dụng” – chớ có mà đụng tới, đừng tưởng “nữ” ấy là vợ mình hay người tình kiếp trước, hay là ân sủng Trời ban, rồi mang ra sử dụng với niềm hạnh phúc tột cùng như dùng tay không leo lên tới đỉnh Olympia, thì coi chừng chẳng còn cái “mo” để mà che mặt, chẳng còn cái khố để mà che thân đâu. Chuyện này thực tế trong xã hội có rất nhiều, khi bị bắt quả tang đánh ghen, thì có khi nam nữ đang trần như nhộng, bị bắt tang, rồi được yêu cầu ở nguyên như vậy để người ta quay phim ghi hình cho nó chân thực sống động mà, danh dự nhân phẩm lúc đấy chỉ như khói tàn hóa vàng cho “vong linh” thôi.
“Thủ nữ” vốn là dùng cho việc kết hôn, lấy vợ của người nam. Nhưng nay đạo nghĩa suy đồi, lễ tiết mất hết, nên nam nữ chung đụng dễ dàng, thành ra các cháu choai choai cặp kè đôi lứa, cũng đã rủ nhau đi nhà nghỉ để “thức” chọn đêm thâu rồi, nên “tiết hạnh” là thứ đầu môi, còn “vợ chồng” là danh xưng thời vụ. Thế thì Thánh nhân tuy ở xa ngàn năm, cũng nói về một chuyện như đang tận mắt chứng kiến thời hiện đại, chẳng phải là nam nữ gặp nhau, nếu là cô đơn lẻ bóng, thì cứ đường đường chính chính mà cặp kè, đâu cần phải “Cấu” lén lút, rõ là việc lén lút này ý chỉ cho nam nữ đã có gia đình rồi, mà còn ham mê xác thịt, để cho Tài Lợi nó che mờ lý trí, tặc lưỡi làm chuyện gian dâm. Ấy thế thì không được rồi, “vật dụng” chớ nên đụng nhau như vậy, không tốt đẹp gì đâu !
Thời gian gấp lắm ai ơi Tu mau kẻo trễ, phận người mỏng thay. Kiếp người nay đó mai đây, Giàu nghèo thọ yểu sang hèn khác chi. Một mai "mưa gió" trái kỳ, Tuổi thời trai trẻ, mả thời xanh non.
Đầu bạc, môi thắm còn son; Lụm khụm hay vẫn trăng non má hồng. Sống sao cho khỏi chạnh lòng, Tài năng Đức độ, khổ công gắng rèn. Trước nhọc, sau ắt vững nền, Bằng không mưu mẹo sớm phiền, họa tai.
Mưu cao sao thoát ngục hài, Cười người hôm trước, người cười hôm sau. Dù cho khuất mặt, oán sâu; Làm Ma, làm Qủy theo không buông rời. Ngấm ngầm hãm hại khắp nơi, Chớ cho người mất, chẳng còn phiền ta. Biển thù, oán nghiệp bao la, Trời cao dẫu tỏ, cũng đà buông tay !
Nghe sao tiếng thét đọa đầy, Ngục "Tam Thái Tử", đất ngay sát mình. Rên la nam nữ, thật kinh. Chích điện, hãm hiếp, mổ hình lấy gan. Khác nào dã thú, hổ mang Khác nào "địa ngục trần gian" kia người.
Vì sao nghèo mạt, Trời ơi ? Vì sao phải khổ, theo người xứ xa ? Vì sao oán ghét thù nhà ? Vì sao người Việt nhẫn đà giết nhau ?
Bởi Danh, bởi Lợi chứ đâu. Bởi vì hai chữ: Tiều mau đến liền ! Bợi do nhẹ dạ cả tin, Bởi do nghiệp cũ, oan khiên đắp bù.
Hiện thực nó cứ lù lù, Phải mau phản tỉnh, khéo tu sửa mình. Đạo lộ Hiền Thánh rộng thênh, Buông nhẹ là thoát trầm luân thôi à ! Nhìn cho thấu rõ sơn hà: Nhân Duyên, Nghiệp Báo khéo mà vững tin !
Sửa mình quý nhất cần chuyên, Rèn Tài luyện Đức, tinh chuyên sớm chiều. Mai này Đức sáng Tài nhiều, Của danh đâu thiếu, chẳng tiêu hết mà ! Bởi do ít muốn, thật thà. Bởi do, cần kiệm khéo là đủ thôi. Bởi do học một biết mười. Bởi do chăm gốc, quả thời xum xuê.
Thánh nhân dạy bảo quay về: Tu Tâm, dưỡng Tánh, Lễ Nghi học hành. Văn ôn Võ luyện cho tinh. Mai này dựng đắp quê mình đẹp tươi. Người người, tại xứ vui cười. Chẳng còn thấy cảnh buôn người xứ xa Chẳng còn lừa lọc gian tà, Chẳng còn khổ lụy, xót xa cõi lòng. Chẳng còn phiêu bạt mông lung. Quê mình mình ở, thái bình yên vui.
Tiếp đây "Di" ấy dưỡng nuôi. "Đoài" thời hoan hỷ, vui tươi tràn trề.
Sắp tới bùa ngải khắp nơi,
Mọi người gắng giữ một thời ăn chay.
Chính Ngọ chư Thánh sum vầy,
Phải nên chay tịnh, phước thay sự này !
Quỷ Ma xuất thế ngập đầy,
Tâm tà liền cảm, chiêu vây quanh mình.
Xui khiến làm chuyện tày đình,
Hoạ tai cũng bởi do mình gây ra.
Chánh niệm, là thuốc trị Tà.
Là Bùa chiếu phá, phải mang bên mình.
Thiện tâm thiện hạnh, định ninh.
Lòng thời trong lặng, Trí thời sáng soi.
Mau mau tu chỉnh ai ơi,
Kỳ này "thanh" "trược" hỡi ôi thảm sầu !
Mười phần chết bảy chẳng lâu,
Muốn mình dự Hội, phải mau tu trì.
Tiền tài kiếm khéo nhớ ghi:
TỰ TÂM LÀ PHẬT,cầu chi bên ngoài !
Kính Thiên kính Địa,các Ngài,
Chẳng bằng cung Kính Phật nơi tâm mình.
Giữ Tâm trong lặng quang minh,
Là Phật hiện tiền, Trời Đất lòng ta.
Trời Phật Đức rộng bao la,
Lòng không tạp niệm, khéo đà ứng Thiên.
Chúc cho trăm họ an yên,
Chúc cho quý hữu niên trường phước sanh.
Chúc cho nước Việt thái bình,
Chúc cho nhân loại sáng tình: Nghĩa - Nhân.
Kinh này, sáng tụng chiều ngân
Là Đạo Trời Đất, dạy lòng hướng Thiên.
Là biết Trời Phật linh thiêng,
Quả gieo Nhân gặt, không riêng ai mà.
Hãy mau khéo lánh đường tà,
Thẳng nơi thiện Đức, sau Ta gặp người !
Nam mô Ngọc Hoàng Thượng Đế.
Nam mô A Di Đà Phật.
Nam mô Đại bi Quán Thế Âm Bồ Tát.
Nam mô Bổn sư Thích Ca Mâu Ni Phật.
“Di” nghĩa là nuôi nấng, nuôi dưỡng. Trước là quẻ Phục, sau là quẻ Truân.
Trước kia lỡ phạm phải sai lầm, nay tự ý thức nhận ra sửa sai để nhằm khôi “Phục” lại Trinh đức ban đầu bị thói hư tật xấu chôn vùi, che lấp. Vì thế, sau Phục là Di, tức sự nuôi dưỡng lại Đức hạnh đã lỡ bị thói xấu làm cho “vấy bẩn”, làm cho yếu đi. Nhưng nhân đã gieo thì quả phải gặt, lỡ phạm sai lầm rồi thì trong lúc nuôi dưỡng sửa sai, ắt phải đối diện với khó khăn thử thách “Truân” – một là để trả giá cho hành động sai lệch trong lúc ngu tối mình lỡ phạm, hai là thói cũ lâu ngày nó có lực kéo khó bỏ, rất dễ cuốn dẫn mình trở lại “đường xưa”, sửa đổi thói xấu như mang nặng leo dốc, hay chèo thuyền ngược gió vậy đó, không hề dễ dàng, không hề đơn giản, nhưng trong toàn Kinh Dịch đều nói rõ ràng: việc khó không đáng sợ, sợ nhất là làm việc sai hay lòng mình yếu nản khi đứng trước “giống tốt, mưa xa” mà thôi.
Kinh nói:Di, trinh cát.
Nuôi dưỡng hạnh đức để làm sáng tỏ Trinh đức, thì tất nhiên tương lại là “Cát” hỷ vui mừng. Thế thì phải nuôi dưỡng thế nào cho để Trinh đức được hiển bày “rực rỡ” ? Trinh đức hiển bày rực rỡ, tức là đồng nghĩa với “Minh tâm kiến tánh” trong nhà Phật.
Trước đây đã nói tới 3 pháp môn căn bản để thành tựu Trí Huệ như chư Phật đó là: Samatha (Chỉ) ở quẻ Hỏa Lôi Phệ Hạp, Tam Ma Bát Đề (Quán) ở quẻ Phong Địa Quan và Thiền na (Tham thiền) ở quẻ Sơn Thủy Mông. Cả ba pháp môn này tương ứng với ba bảo vật của Phật Pháp là Giới – Định – Huệ. “Chỉ” tương ứng với “Giới”, “Quán” tương ứng với “Định” và Tham thiền tương ứng với Huệ. Tham thiền thì tức là quay về Tiềm thức để tìm câu trả lời cho vấn đề mình chưa rõ, còn nghi hoặc, muốn sáng tỏ; thay vì hướng ra ngoài ngoại cảnh hay chạy theo suy nghĩ để tìm câu trả lời, thì xoay vào trong mà tìm kiếm, sức tìm kiếm nội tâm càng mạnh thì sức phá vỡ sự “thiếu hiểu biết” càng lớn, khi nhân duyên đầy đủ, nó pha tan đi cái “vô thủy vô minh” mà khai mở Đại Trí Huệ.
Khai mở “Vô sư trí” thì tương ứng với Huệ đúng rồi, nhưng tại sao Quán lại tương ứng với Định – tức khả năng bất động trước sự tác động ? Là vì Quán mang lại sự hiểu biết Nhân – Duyên – Quả, thấy được sự Vô thường và Vô ngã của vạn sự vạn vật, cho nên khiến con người giải thoát chính mình khỏi sự trói cột của định kiến, của kiến thức, của kinh nghiệm, của cảm giác v…v vì nó vô thường nên nó không vĩnh cửu, biết nó không vĩnh cửu nên không ôm giữ nó, thế nên trước sự tác động không bị chạy theo, nhân đó mà được Định. Lại nữa, vì Quán xét sự vật tới tận cùng nên hiểu bản chất của sự vật, hiểu rằng: cái gì xuất hiện trên đời, hay với người đều có nguyên nhân sâu xa đăng sau, đều có điều kiện nhất định khiến nó hiện hữu và vì thế thì nhân và điều kiện chẳng còn thì sự vật cũng tan biến theo, biết rõ như vậy nên được sự Định tĩnh trước ngoại cảnh tác động.
Nay muốn khiến cho Tâm ta được sáng suốt (Minh tâm), khiến cho Trinh đức được hiển bày rõ ràng (Kiến tánh) thì ắt ta phải kiên trì mà thực hiện các pháp môn trên đây, có thể tuần tự hoặc tùy ý chọn lựa một pháp có duyên, ấy là do căn cơ trình độ tu tập của mỗi người. Xong về căn bản, Giới là nền cho Định – Huệ, như Lễ Nghi Đạo đức là nền cho Tài Trí cao dày, không thể bỏ qua việc giữ gìn Giới luật – tức là sự kỷ luật bản thân mình, việc đề ra lộ trình hành động và phải tuân thủ đúng với lộ trình mình đã đề ra, cam kết kiên trì cho tới khi thành tựu mới thôi. Thành tựu rồi thì Trinh đức được sáng rõ, không còn bị thói quen chi phối sai khiến, tùy theo Trí Huệ mà điều khiên thân tâm hành xử trong mọi hoàn cảnh, như thế tức là tự do vui vẻ, là “Cát” hỷ đó vậy.
Kinh nói: Quan di, tự cầu khẩu thực.
“Quan di” nghĩa là xem xét kỹ việc nuôi dưỡng. “Khẩu thực” nói lời thật thà. “Tự cầu” nghĩa mong muốn của mình, cái mình tìm kiếm.
Việc sửa mình cốt để làm tốt cho mình trước tiên, đó là điều mình mong muốn phát xuất ra từ sự hiểu biết Nhân Quả, biết Thiên luật, muốn thành tựu bền vững chân thật. Phật dạy “Trực tâm” – tâm ngay thẳng không quanh co, là đạo tràng, là Tịnh độ - nơi yên bình thanh tịnh. “Khẩu thực” chính con đường đưa đến, hình thành “Trực tâm” vì đó là lời thành thật, không chỉ với mình mà còn với người, trong ngoài chẳng khác, trước sau như một, thành thực như vậy thì Tâm không còn quanh co, suy tư mưu lợi mà nói dối gian trá, thực hành khẩu thực tức là bước đầu tiến sâu vào con đường làm cho Tâm sáng, khiến cho Trinh đức được tỏ lộ ngày một rõ ràng hơn. Cho tới khi, chẳng còn chút gian dối nào thì Tâm tự nhiên được tịnh, Trí tự nhiên sẽ sáng và Trinh đức tự nhiên sẽ hiển hiện phơi bày.
Vì thế, trong việc sửa mình, trong việc nuôi dưỡng đức hạnh cần xem xét cho nó kỹ lưỡng – “Quan di” – để có thể nhìn nhận thân tâm hoàn cảnh đúng như nó là, đúng nhưn những gì đang diễn ra, mà chẳng suy diễn, ngụy biện, tô vẻ thêm sự vật, rồi theo cảm xúc hay hiểu biết sai lầm mà diễn giải nó ra, đôi khi chỉ riêng việc hiểu sai cái đang là cũng đủ để tâm mình rối ren rồi, chưa cần phải có vấn đề bất như ý xảy ra. Muốn sáng tỏ Trinh đức thì lòng phải trong sạch trong sáng, ý mình phải thành thật chân phương, không có gì gọi là giả dối, sai với sự thật ở đây, vì đó là bụi phủ gương tâm, che mờ Trí Huệ, dẫn đường cho thói lươn lẹo, đó là mảnh đất “phì nhiêu” cho thói xấu tật hư nảy sinh và lớn mạnh.
Ngược với “trực” tức là “tà vạy, cong vẹo, lươn lẹo, che đậy”, thế thì Trực Tâm là đất lành cho Trí Tuệ và Trinh đức hiển lộ, thì Tà Tâm là đất tốt cho Si mê và Tà đức vươn lên làm Đời người rơi vào vòng xoay của bất hạnh, khổ đau.
Tập Đoài
習兌; 亨．利貞．
Tập Đoài; Hanh. Lợi trinh.
Trước Đoài là Khuê – mâu thuẫn, sau Đoài là Lí – thẳng thắn nói lên sự thật. Khi con người ta không hài lòng về nhau, nhưng vẫn chôn dấu trong lòng, kìm nén chưa bộc lộ ra ngoài, đó chính là nhân của sự xa cách, sự thù hiềm và sự tranh cãi mai sau, do đó muốn được sự vui vẻ hòa thuận của Đoài, phải có sự dũng cảm nói ra nỗi lòng, nói lên sự thật của “Lí” thì mọi sự tương lai mới được hanh thông thuận lợi.
Kinh nói:Đoài hanh.
Mâu thuẫn lại chuyển thành vui vẻ, vì mâu thuẫn đã được giải quyết, hiềm khích đã được xóa nhà, sự thật đã được phơi bày và nỗi lòng đã được cảm thông thấu hiểu. Trước kia chưa hiểu gì về nhau, cho nên nhìn nhận sự việc bị cảm tính, đem định kiến hạn hẹp áp đặt lên đối phương, rồi nương theo sự suy diễn cá nhân mà định hình lên sự vật, cho đó là sự thật là chân lý, sử dụng nó làm cơ sở để đánh giá, để quyết định phương cách đối ứng hành xử với người. Nay nhờ hiểu rõ hơn về người, biết được chỗ hay chỗ dở, biết được chỗ khó chỗ dễ, biết được chỗ khuyết chỗ ưu v…v đã hiểu nhau rồi thì liền tự nhiên cảm thấy gần gũi, muốn thay đổi cách ứng xử, muốn thay đổi lại hành vi tiêu cự dành cho nhau trước đây, niềm vui sinh ra từ sự hiểu biết và cảm thông. Vậy Đoài là niềm vui của sự thông hiểu.
Nhờ sự mâu thuẫn mà hiểu nhau, mình hiểu người, người hiểu mình, do đó thông cảm được cho nhau rồi vui vẻ trở lại, sự thông hiểu được nhân đôi mang lại niềm vui cho cả đôi bên thì gọi là “Tập Đoài”. Vui vẻ rồi thì hợp tác dễ dàng, làm gì cũng được “hanh” thông.
Kinh nói:Lợi Trinh.
Hiểu nhau, vui vẻ hợp tác với nhau, nhưng sự lợi ích khi mà cả hai cùng hợp tác làm điều đúng đắn, làm điều thiện lành, chứ không phải như trong chốn quan trường, hòa đồng vui vẻ cùng chia sẻ lợi ích “nhóm”, chỉ có phe cách đồng chí thì được lợi còn ngoài nhóm hội mình, chẳng cần quan tâm, có bị hư hoại hay chịu cảnh oan khiên thiệt thòi thì cũng mặc kệ, chẳng ngó ngàng tới. Sự vui vẻ sinh ra do Lợi ích có được dựa trên sự bất hạnh của kẻ khác, sự đau khổ của người khác, ấy là sự “nhẫn tâm”, là trái đạo Nhân Nghĩa, thế thì ắt là chẳng được lợi ích lâu dài, sớm muộn cùng theo Nhân Quả mà trả giá đắt về sau. Do đó, thông hiểu vui vẻ hợp tác gắn bó, phải lấy Trinh đức – thành tín trong sáng thiện lành – làm nền tảng, cùng xây dựng điều tốt đẹp, như vậy thì mới là “Lợi Trinh” mà Thánh nhân muốn khuyến khích người Quân tử học tập thực hành.
Sấm vang báo trước chuyện Đời, Trời thương, Trời dặn những điều yếu chân. Mong người thoát cảnh gian truân, Giúp người phản tỉnh, góp phần đổi thay.
Học Đạo dù chóng, dù chầy; Đặt chân vững bước, ắt ngày thành công. Đời - Đạo vốn Sắc thị Không, Đạo - Đời vốn chẳng hai dòng ngược xuôi.
Tu Đạo ngay giữa cuộc Đời, Thành Đạo bởi Trí sáng nơi cõi lòng. Chẳng phải hiển lộ thần thông, Chẳng phải biến hóa thành Rồng, thành Tiên. Chẳng phải tất bật triền miên, Mà ở tâm vững, ý yên mỗi ngày.
Giờ đây nước Việt đổi thay, Phật Trời đồng hiện sáng nơi Ta Bà. Trăm năm trong cõi người ta, Duyên này quả thật, khó mà tả thay. Chỉ biết: Nước vững từ đây, Người người hạnh phúc, chuyển xoay nhọc phiền.
Tốt đẹp chịu khó mà nên. Trước khi Vận tới, Hạn liền hiện ra. Vượt qua Đại Hạn Quốc gia, Mỗi người phải gắng tu đà sửa tâm, Cộng thêm rèn Trí luyện lòng, Đức Tài sau trước khổ công cho thành. Đắp xây nước Việt quang vinh, Đời đời hưởng lộc Rồng Tiên, Lạc Hồng.
Tiếp lời "Cấn" "Chấn" giữ neo, Biết "dừng", biết "tỉnh", noi theo Thánh Hiền.
Thuần Cấn: Cấn kỳ bối, bất hoạch kỳ thân, hành kỳ đình, bất kiến kỳ nhân, vô cựu.
“Cấn” là bền cứng, bền vững, kiên cố; cũng nghĩa là ngừng lại, đình chỉ. “Kỳ” là ấy, đó. “Bối” là mặt trái, mặt sau; là quay lưng lại; là làm trái, làm ngược lại; cũng nghĩa là cõng, đeo, gánh vác; là giấu giếm, lén lút. “Hoạch” là thâu được, bắt được; giành được. “Thân” là thân thể; là chính mình. “Hành” là làm; đi; là lưu thông. “Đình” là sân trước; chỗ rộng rãi. “Kiến” là gặp; là đụng, chạm. Chữ “Thuần” nghĩa là thuần túy, thành thực.
Ở đây xác định từ “kỳ” lặp lại bốn lần, nhấn mạnh vào những đối tượng cụ thể trong hoàn cảnh thực tế mà người rơi vào tính huống “Cấn” đang đối mặt - hay nhất định sẽ phải gặp, bởi Thánh nhân dụng lời định hướng cho trăm họ, mà “mỗi cây mỗi hoa mỗi nhà mỗi cảnh” cho nên sẽ nói tới cái chung thường gặp mà gạt qua cái cá biệt đơn lẻ - cần xem xét kỹ : “bối”, “thân”, “đình”, “nhân”; Sáng tỏ: mình và người, che dấu và công khai, sau và trước, hẹp và rộng, trách nhiệm cá nhân và lợi ích của tập thể.
Toàn câu Kinh trên nghĩa là:Thành thực mà dừng lại điều mình đang giấu giếm, bản thân chớ nên ôm lấy trách nhiệm vượt quá sức mình, hãy nhận lãnh việc đó một cách công khai, đừng lén gặp riêng ai để tìm kiếm sự nâng đỡ, thì sẽ không phạm lỗi lầm.
Có những việc mình đang “gánh vác” (“kỳ bối”) mà vượt quá “sức” mình, có thể là quyền hạn hay năng lực, thì cần chia sẻ, cần trình bày ra công khai (“kỳ đình”) ở nơi những người (“kỳ nhân”) có trách nhiệm liên quan, có quyền hạn xử lý hay năng lực giải quyết nghe được, chớ nên đơn độc xử lý hay giành lấy phần việc ấy cho mình “bất hoạch kỳ thân”, như thế thì kết quả của việc làm mới tránh được những sai lầm đáng tiếc có thể xảy ra (“vô cữu”). Ấy tức là “lượng lực nhi hành” – làm việc theo sức mình, chớ ôm đồm quá khả năng; lại cũng đúng với phương châm: “Chúng nhân tiễn trảo, sơn khả di” – người người chung tay, núi cũng dời được. Và quan trọng hơn là “ Càng phận chi tâm, tất chiêu kỳ họa” – hành động vượt quá chức phận, ắt sẽ tự rước họa vào thân. Nay chẳng “tùy tiện” hành sự, lại sẻ chia với người, thì tất nhiên là thoát “họa” được “vô cữu” cũng là nhờ Thánh nhân căn dặn kỹ càng. “Tri kỷ vi kỷ giả, sinh tử tương đạc” – người đã hiểu rõ mình như hiểu chính bản thân đến vậy thì tất nhiên là việc sống chết cũng có thể gửi gắm mà an tâm !
Lại cũng có nghĩa là, phàm nhận lãnh chức vụ trong một tập thể, luôn luôn phải tự chân thật xem xét năng lực của mình, đối chiếu với trách nhiệm của vị trí ấy có tương xứng, có phù hợp, có đảm đương nổi không ? Nếu không nổi, chưa đủ sức thì cần phải trình bày nó ra công khai trước tất cả tập thể, hay trước người giao phó trách nhiệm cho mình, để nhận được lời khuyên, sự chia sẻ đúng đắn. Chớ nên thì Danh Lợi của quyền chức làm mê muội tâm trí, tặc lưỡi làm liều hay hối lộ luồn lách tìm cách để được đề bạt, làm như thế thì ắt là tự mình “cố ý” đẩy mình vào vòng nguy hiểm của sự “chênh vênh” nơi quẻ Đại Quá.
Trước quẻ Cấn là quẻ Khiêm, sau quẻ Cấn là quẻ Kiển, ban đầu nhờ khiêm cung học hỏi, kính trên nhường dưới mà được người cảm mến giao phó trọng trách – Cấn, nhưng nếu khi nhận lãnh trọng trách, được Quyền cao Chức trọng rồi, thì rất có thể lại sanh tâm khinh mạt kẻ dưới – Kiển, do đó Thánh nhân phòng tránh cho người Quân tử mà răn dạy: chớ nên nhận việc quá sức mình hay tìm cách thăng tiến “cửa sau”, như vậy thì lợi bất cập hại, không có được sự tốt lành mai sau. Vì sao ? Vì mà lén lút để tìm người nâng đỡ đề bạt, do bản thân không tự tin về tài trí của mình cũng như thiếu sự đồng tình của mọi người trong tập thể, thế thì ắt phải “chung chi” một khoản không nhỏ, đã bỏ của để được thăng Quan thì sau này ắt phải lợi dụng địa vị làm điều “khuất tất” nhằm thu lại vốn cũ bỏ ra, làm như thế thì sao mà chẳng sinh ra “tai ương”, sao mà chẳng lâm vào cảnh “hung” xấu về sau. Dó đó, hãy cứ “hành kỳ đình, bất kiến kỳ thân” (bổ nhiệm công khai, dựa vào tài trí bản thân, chẳng nhờ luồn cúi hối lộ tìm cầu nâng đỡ) thì sẽ được “vô cữu” (chẳng phạm lỗi lầm).
Thuần Chấn
纯 震: 震 亨．震來虩虩, 笑言啞啞．震驚百里, 不喪匕鬯．
Thuần Chấn: Chấn hanh. Chấn lai hách hách, tiểu ngôn ách ách. Chấn kinh bách lý, bất táng chuỷ sướng.
“Chấn” là tiếng sấm sét; là rúng động, vang dôi, khiến giật mình kinh hãi. “Thuần chấn” là tiếng sấm lớn tới mức cùng lúc tất cả mọi người, mọi loài đều nghe thấy. Trước quẻ Chấn là quẻ Ích, sau quẻ Chấn là quẻ Phệ Hạp. Làm việc lợi “Ích” không ngừng, trong thì sửa mình, ngoài thì giúp người, trong ngoài đều “Lợi” thì tiếng thơm vang xa, danh tiếng như “sấm động ngang tai”. Người xưa nói: “Nhất thanh lôi động, vạn cổ lưu phương” – một tiếng sấm vang rền (thức tỉnh, đánh thức mọi người), mà tiếng thơm lưu truyền thiên cổ (ý chỉ cho việc lợi ích lớn lao rộng khắp), thế thì khi nói tới sự lợi ích lớn người ta hay ví với tiếng Sấm, vì sấm phát xuất nơi Trời mà vang xuống nơi Người, nó đại bảo cho Thiên lý Đạo đức, nó mạnh mẽ chấn động tâm can người, làm xoay chuyển con người từ chỗ tệ ác sai lầm, sang thành thiện lành đức độ, sự xoay chuyển người và mình nó có sức mạnh ghe gớm, lợi ích lớn lao cho nên Thánh nhân đặt để gọi là “Thuần Chấn”.
Nhưng sự thức tỉnh này, như người mơ màng bị dội gáo nước lạnh, ngay phút ấy tỉnh lại song có thể vài ngày sau thì “chứng nào tật ấy”, “bệnh cũ tái phát” v..v bởi thế sau Chấn là Phệ Hạp – tức là sự tu sửa trong kỷ luật và quyết tâm, dùng sức Giới – Định để uốn dẹp thói cũ. Trước khi “Chấn” – thức tỉnh, thì chìm đắm trong sai lầm tà vạy, nay nhân có người chỉ bày mà sinh tâm kinh sợ nghiệp quả ác báo, tâm liền khởi ý sám hối ăn năn, lòng thời rõ ràng sự nguy hại của điều sai lầm trước đây, ý muốn thay đổi, nhưng thói cũ đã quen cứ kìm kẹp chẳng dời, vì thế cần quyết tâm và kỷ luật để thắng sức ì Nghiệp lực, mà kiến tạo được Đức hạnh tốt lành. Sự tiếp nối giữ Chấn và Phệ Hạp, có sự quan hệ chặt chẽ, hỗ tương cho nhau cần thiết tới vậy. Thiếu “Chấn” thì chẳng biết sai để mà “Phệ Hạp”, nhưng thiếu “Phệ Hạp” thì “Chấn” cũng chỉ là gió thoảng mây bay, nước đổ lá khoai v…v ngày sau cũng phải mang thân này đền trả “chủ nợ”.
Kinh nói:Chấn hanh, chấn lai hích hích, tiểu ngôn ách ách.
“Chấn” là sự rúng động do mình được “thức tỉnh” bởi lời răn nhắc, thấy rõ sự nguy hại của Nhân Quả Ác Nghiệp mà lòng sinh sợ hãi, ấy là điều tốt đẹp, biết sợ thì né tránh chẳng phạm, do đó mà được “hanh” thông.
Khác với “Tỉnh” là chánh niệm trong mỗi việc làm, biết rõ mình người vạn sự vạn vật; thì “Chấn” là trực nhận ra điều đúng đắn, khiến kinh sợ mà chuyển tâm. Không có sự “Tỉnh” thì rất khó có được sự “Chấn”, tại sao vậy ? Vì bị cuốn theo, bị sai xử bởi thói hư tật xấu rồi, ngay đó tâm trí mê muội, làm theo phản xạ không hề “tỉnh táo”, dĩ nhiên không biết mình làm gì thì làm sao mà biết mình làm thế có tốt hay không ? Biết được mình làm gì đó sai trái, ấy đã là sự tiến bộ vượt bậc trong tiến trình làm sáng tỏ cái Trinh đức, giúp khai mở Trí Tuệ nơi Tiềm thức, cũng như đặt bước chân vững chắc trên con đường mà chư vị Hiền Thánh đã bước đi lâu xa về trước.
Kinh Không Uế Nhiễm, Trung Bộ Kinh, Phật dạy:
“ Này chư Hiền, ở đời có bốn hạng người. Thế nào là bốn? Chư Hiền, ở đây, có hạng người có cấu uế, nhưng không như thật tuệ tri: "Nội thân ta có cấu uế". Lại nữa chư Hiền, ở đây, có hạng người có cấu uế, và như thật tuệ tri: "Nội thân ta có cấu uế". Lại nữa chư Hiền, ở đây có hạng người không có cấu uế, nhưng không như thật tuệ tri: "Nội thân ta không có cấu uế". Lại nữa, chư Hiền, ở đây, có hạng người không có cấu uế và như thật tuệ tri: "Nội thân ta không có cấu uế"…
Chư Hiền, ở đây, hạng người có cấu uế nhưng không như thật tuệ tri: "Nội thân ta có cấu uế". Trong hai hạng người có cấu uế, hạng người này vì vậy được gọi là hạng người hạ liệt. Chư Hiền, ở đây, hạng người có cấu uế và như thật tuệ tri: "Nội thân ta có cấu uế". Trong hai hạng người có cấu uế, hạng người này vì vậy được gọi là hạng người ưu thắng…
Này Hiền giả, hạng người có cấu uế, và như thật tuệ tri: "Nội thân ta có cấu uế". Với người này, có thể chờ đợi như sau: "Người này sẽ khởi lên ước muốn, sẽ cố gắng, sẽ tinh tấn để diệt trừ cấu uế ấy. Người này sẽ từ trần, trong khi không còn tham, không còn sân, không còn si, trong khi không còn cấu uế, trong khi tâm không còn ô nhiễm". Này Hiền giả, giống như cái bát bằng đồng, mang từ chợ về hay mang từ nhà thợ rèn về, phủ đầy bụi bặm, và người chủ cái bát ấy dùng đến, lau chùi và không quăng cái bát ấy vào chỗ đầy bụi bặm. Này Hiền giả, như vậy cái bát ấy, sau một thời gian được thanh tịnh hơn, được sạch sẽ hơn."
Vậy thì một người, tự mình nhận thức về bản thân mình còn có thói hư tật xấu, thì trong tương lai, khi điều kiện đầy đủ, họ sẽ khởi lên ý muốn diệt trừ nó, sau khi đã chịu đựng, sau khi đã phải trả giá vì những kết quả do thói xấu ấy gây ra, họ sẽ tìm cách để làm thanh tịnh tâm hồn mình, người như thế Phật dạy là người “ưu thắng” – tốt đẹp có sự mạnh mẽ, có tương lai “thắng” lợi trong đời sống làm người. Thế thì, nhân “Chấn” sẽ giúp người Quân tử thức tỉnh, nhân “Phệ Hạp” sẽ giúp người Quân tử tốt đẹp lên, nhờ hành động tu sửa chủ động, có ý thức, có quyết tâm, có mục tiêu rõ ràng.
“Chấn lai hách hách” - tiếng sấm vang lên khiến người loài run sợ, phát ra âm thanh rối rít như bầy chim non - “Tiểu ngôn ách ách”, khi người ta hoảng hốt sợ hai, tự nhiên sẽ có xu hướng phát ra âm thanh vô thức, ở đây sự cộng hưởng lớn do sự sợ hãi không chỉ có riêng mình ai, mà là tất cả đều chung cảm giác như nhau, do đó mà Thánh nhân lấy hình ảnh ríu rít của bầy chim non mà biểu tượng. Một là chim non thì còn phụ thuộc, ví như con người còn phụ thuộc vào Trời Đất, tiếng sấm vang lên như lời cảnh báo của Trời Đất về một sự kiện, một điều gì đó lớn lao sắp xảy tới, sắp diễn. Sự vĩ đại của điều sắp xảy đến này nó có tính ảnh hưởng rộng lớn cho toàn nhân loại, cho nên nhân loại khi biết được mới hoảng hốt đồng thanh kêu la “rối rít” như vậy. Nhưng khiến người sợ hãi không phải mục đích của lời răn mà Trời rao giảng, cốt để người thức tỉnh mà thay đổi chính mình thôi và đó là điều tốt lành, là lợi ích, phải nên trân trọng cơ hội ngàn vàng mà hữu duyên lắm mới có được này !
Kinh nói: Chấn kinh bách lý, bất táng chủy sưởng.
“Sưởng” là rượu nếp, thứ có hương thơm lại còn làm cho người say đắm. “Chủy sưởng” là cái muỗng để mục rượu nếp.
“Chấn kinh bách lý”, là tiếng sấm lớn vang xa cả trăm dặm. Đáng ra phải làm cho người nghe phải kinh hãi, buông rơi chính cái việc mà mình đang làm, nhưng ở đây thì lại là “bất táng” nghĩa là chẳng đánh rơi. Tại sao lại như vậy ? Vì có Định tâm, do giữ Giới, do hành Thiện tạo nên. Người Quân Tử nhờ học tập theo Đạo đức, biết giữ gìn Nhân – Nghĩa – Lễ - Trí – Tín, mà khi gặp chuyện “bất ngờ” như sấm động, chuyện “bí mật” đáng sợ tới động Trời ,mà lòng chẳng giao động. Ấy là vì cái điều được “bật mí” là cái sự người Quân tử đang làm rồi, chỉ có chăng là bây giờ biết thêm tầm quan trọng của việc ấy trong giai đoạn này nó khẩn thiết và cấp bách hơn, thì bản thân sẽ cố gắng và tập trung rèn luyện nhiều hơn bình thương nữa thôi. Việc đang làm cứ làm, không có gì mà phải “hoảng hốt cả”, vậy thì điều làm say đắm lòng người như rượu nếp, đó chính là Thiện hạnh thiện Đức, và hương thơm của Đức hạnh thì nó còn có thể “bay ngược gió”, nó giúp “chuyển gió nghiệp” từ tà sang chánh, từ ác sang lành, từ hướng hạ sang hương thượng, nó rất là tốt đẹp, rất là đáng quý, vì thế không thể “chủy” – đánh rơi nó được ! Phải giữ chắc, nắm chắc và thực hành kiên trì cho tới khi thành tựu mới được.
" Lạy Cha chúng con ở trên Trời, con nguyện Danh Cha cả sáng, nước Cha trị đến, ý Cha thể hiện ở dưới đất cũng như trên Trời. Cảm ơn Cha đã cho chúng con lương thực hằng ngày và che chở cho chúng con. Xin Cha hãy ngăn dừng chúng con tránh xa trước cám dỗ, cũng như cứu thoát chúng con ra khỏi sự dữ. Amen ! "
Đức tin cứu giúp con người,
Vào khi khổ ải, đau phiền, sầu bi.
Chúa Cha, Thượng Đế nhớ ghi:
Luôn theo dõi bước, luôn vì chúng sanh !
Chẳng kể Nam Bắc Tây Đông,
Chẳng kể xưng Chúa, xưng Thiên, xưng Trời.
Ngài đều soi rọi khắp nơi,
"Trung Phu" là tín, "Lâm" thời dõi theo.
"Ta vì một đại sự nhân duyên có mặt ở nơi Đời, muốn khai thị chúng sanh, ngộ nhập Phật tri kiến".
An Sao Tử Vi
Quỷ Cốc Toán Mệnh
Tử Bình Tứ Trụ
Quẻ Mai Hoa
Bát Tự Hà Lạc
Thái Ât
Căn Duyên Tiền Định
Cao Ly Đầu Hình
Âm Lịch
Xem Ngày
Bát Trạch
1
