932 replies to this topic

[hiendde]

458 Khoái hoạt! Khoái hoạt!


Câu nói đầu môi của Đàm Chiếu là:
- Khoái hoạt! Khoái hoạt!
Khi sắp mất lại kêu lên:
- Khổ rồi! Khổ rồi! Diêm Vương đến bắt ta!
Một ông tăng hỏi:
- Thiền sư lúc bị Tiết Độ Sứ ném xuống nước mà thần sắc vẫn không đổi, sao bây giờ lại trở thành thế này?
Thiền sư giơ chiếc gối lên hỏi lại:
- Lúc đó đúng hay bây giờ đúng?
Ông tăng không đáp được.
(Thiền Cơ)

"Khoái hoạt! Khoái hoạt!" chỉ tự tánh. "Khổ rồi! Khổ rồi! Diêm Vương đến bắt ta" chỉ thân thể. Thiền sư là người đại tự
tại, phàm thánh không làm trở ngại được.

[hiendde]

459 Lùn và cao.


Tòng Triển hỏi một ông tăng:
- Ngươi làm công đức gì mà thân thể cao lớn vậy?
- Thiền sư lùn nhiều, ít?
Tòng Triển khom người xuống làm dáng lùn, ông tăng nói:
- Thầy chẳng nên mắng người.
- Chẳng phải ngươi mắng ta sao?
(Thiền Cơ)

Cao và lùn là thuộc sự sai biệt ở hiện tượng giới. Thiền sư làm dáng lùn, ám chỉ ông tăng nhận đó là lùn sao? để đả phá cái chấp sai biệt của ông.

[hiendde]

460 Ngưỡng Sơn ngồi Thiền.


Một hôm Ngưỡng Sơn đang ngồi thiền, một ông tăng lại đứng bên cạnh. Ngưỡng Sơn bèn vẽ một vòng tròn trên đất và viết chữ thủy (nước) ở dưới. Sau đó nhìn ông tăng dò hỏi, ông tăng không thể trả lời được.
(Zen Koans)

Kỷ luật của thiền giống như luyện võ. Thầy và trò phải tập luyện với nhau. Ông tăng đến đứng cạnh Ngưỡng Sơn là có ý thử thách thầy. Ngưỡng Sơn hiểu ý vẽ ngay một vòng tròn và viết chữ thủy ở dưới, nhìn ông ta như muốn nói:

- Được rồi, ngươi hiểu không?

Đáng thương cho ông tăng. Đây có phải là bảo ông mang một thùng nước lại không? Nếu ông muốn giải đáp chuyện này bằng lý luận, ông không bao giờ hiểu ý Ngưỡng Sơn. Dĩ nhiên ông không thể thốt ra lời. Ông tới để thử thách Ngưỡng Sơn, nhưng kết quả lại ngược lại. Ngưỡng Sơn viết chữ Thủy, dù có viết bao nhiêu chữ Thủy đi nữa thì cũng không thể nào làm cho hết khát.

Còn vòng tròn là để chỉ thực tại toàn hảo. Nhưng đối với ông tăng thì cũng giống như một bức vẽ bánh mì, không bao giờ có thể làm no lòng ông được. Một người không thể nào hiểu được chân lý của cuộc sống, dù được giải thích cặn kẽ, trừ phi người ấy đã sẵn sàng tiếp nhận. Đối với ông tăng này có lẽ tốt hơn là cho ông ta một bạt tai hay một tiếng hét hơn là cho ông một công án biểu tượng.

[hiendde]

461 Đức Phật và Phạm Chí.


Phạm Chí hai tay dâng hoa hiến Phật. Phật nói:
- Bỏ xuống đi!
Phạm Chí buông tay trái xuống.
- Bỏ xuống đi!
Phạm Chí lại buông tay phải xuống.
- Bỏ xuống đi!
- Bạch đức Thế Tôn, con đã bỏ hoa xuống hết rồi còn gì để bỏ xuống nữa?
- Ta nói bỏ xuống là bảo ngươi ngoài bỏ sáu trần, trong bỏ sáu căn, giữa bỏ sáu thức.
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)

Tâm có Chân Tâm và Tập Tâm. Chân Tâm là tự tánh là thể của chúng sanh. Tập Tâm là do kinh nghiệm sanh hoạt tập nhiễm. Tập tâm chấp tướng, chạy đuổi theo vật, là chướng ngại lớn của sự tu hành. Quán tâm là trực chỉ chân tâm, trị tâm là trừ bỏ tập nhiễm. Ở đây, đức Phật bảo phải bỏ tập nhiễm.

[hiendde]

462 Quy Sơn và Ngưỡng Sơn.


Cuối kỳ hạ, Ngưỡng Sơn đến gập thầy. Quy Sơn hỏi:
- Cả kỳ hạ, ta không thấy ngươi, ngươi làm gì?
- Con làm ruộng và gặt được một thùng kê.
- Vậy, ngươi đã không uổng phí mùa kết hạ.
- Còn sư phụ thì sao?
- Mỗi ngày ta ăn một bữa vào chính ngọ và ngủ vài giờ sau nửa đêm.
- Vậy thầy đã không uổng phí mùa kết hạ.
Ngưỡng Sơn nói rồi thè lưỡi ra, Quy Sơn nhận xét:
- Ngươi nên tự trọng.
(Zen Koans)

Mỗi thiền viện có 3 tháng hè gọi là mùa kết hạ. Chư tăng tọa thiền và làm việc, đó là sống thiền. Cuối kỳ hạ thiền sinh sẽ đến gập thầy. Cuộc gập này là một trắc nghiệm sự hiểu biết của thiền sinh. Khi Ngưỡng Sơn đến gập thầy, ông rất tự hào về sự làm việc khó nhọc của mình. Ông cũng muốn biết thầy mình có làm việc không. Nhưng ông quá tự tin đến nỗi trở thành vô lễ. Ở đây chúng ta thấy Quy Sơn là một vị thầy hiền từ, ông không giận mà còn khuyên Ngưỡng Sơn nên tự trọng.

[hiendde]

463 Tiếp kiến Thiền sinh.


Một hôm nói chuyện với chư tăng, Tam Thánh đưa ra nhận xét:
- Khi một thiền sinh tới, ta ra tiếp kiến không vì giúp hắn.
Khi Hưng Hóa nghe được lời này bèn phê bình:
- Khi một thiền sinh tới, ta thường không ra ngoài tiếp kiến, nhưng nếu đã ra ta nhất định sẽ giúp hắn.
(Zen Koans)

Tam Thánh và Hưng Hóa đều là đệ tử của Lâm Tế trong công án này, họ ở hai vị trí đối lập nhưng cùng một ý nghĩa. Tam Thánh nhận mình tiếp thiền sinh không có tiên kiến là sẽ dạy, còn Hưng Hóa thì nói để thiền sinh đến ông và ông sẽ dạy. Mỗi người đều có cách dạy độc đáo.

[hiendde]

464 Gõ vào thành ghế.


Một hôm, trong thiền viện Nam Tuyền, Viên Đầu và Phạn Đầu đang ăn cơm, bỗng nghe tiếng chim hót. Viên Đầu lấy tay gõ vào thành ghế, con chim lại hót nữa. Viên Đầu lại gõ lần thứ hai, nhưng chim không hót nữa. Viên Đầu quay qua Phạn Đầu và hỏi:
- Ngươi hiểu không?
- Không, ta không hiểu.
Viên Đầu lại lấy tay gõ vào thành ghế lần thứ ba.
(Zen Koans)

Một con chim hót, Viên Đầu gõ vào thành ghế như hưởng ứng.
Con chim lại hót, Viên Đầu lại gõ nhưng chim đã bay đi. Chim hót tự nhiên và không ở lâu một chỗ. Viên Đầu biết điều này và hỏi Phạn Đầu "Ngươi hiểu không?" Phạn Đầu không hiểu, do đó Viên Đầu lại gõ lần thứ ba. Viên Đầu nghe thấy pháp ở khắp nơi: ở tiếng chim hót, tiếng gió, tiếng côn trùng, trong nắng, trong hoa, ngay cả trong câu trả lời mộc mạc "Không, ta không hiểu" của Phạn Đầu. Lần gõ thứ ba trong sáng, tự nhiên như hoa Huệ trong buổi sáng, dưới ánh nắng mặt trời.

[hiendde]

465 Nằm đọc Kinh.


Một hôm Bàng cư sĩ nằm trên giường tụng kinh, một ông tăng trông thấy nói rằng:
- Cư sĩ, khi tụng kinh phải uy nghi đoan chính!
Bàng cư sĩ nghe rồi nhấc một chân lên. Ông tăng thấy vậy bỏ đi không nói một lời.
(Trung Quốc Thiền)

Theo thường thức, khi tụng kinh nên ngồi ngay ngắn. Bàng cư sĩ nằm trên giường mà tụng kinh cho thấy ông không bị bất cứ cảnh giới nào trói buộc. Nếu chúng ta cứ tùy tiện bắt chước ông thì chẳng khác gì đất xa trời, có thể đọa vào địa ngục.

[hiendde]

466 Trúc đến mắt hay mắt đến trúc.


Văn Ích chỉ cây trúc hỏi một ông tăng:
- Có thấy không?
- Có thấy.
- Trúc đến mắt hay mắt đến trúc?
- Chẳng giống nhau sao?
(Thiền Cơ)

Trúc đến mắt: Vật vào ngã, Mắt đến trúc: vật bị ngã hóa. Câu nói ám chỉ vật và ngã đều phải quên.

[hiendde]

467 Đại Vương đến rồi!


Một hôm Triệu Châu đang ngồi thiền ở Ẩn liêu, thị giả vào báo:
- Đại vương đến rồi!
Đại vương ở đây là chỉ Triệu Vương Vương Dung (873-921) đương thời là phủ chủ của thành Triệu Châu, trên danh nghĩa là Bắc Phiên Trấn của triều Đường, tự xưng vương. Thực ra, đây là một quốc gia bán độc lập. Dĩ nhiên đối với một vị có quyền lực như vậy đến thăm, thị giả lập tức báo cáo. Triệu Châu liền đáp lễ:
- Đại Vương vạn phúc!
Thị giả thưa:
- Chỉ mới tới cửa chính điện!
- Lại còn có một vị đại vương nữa tới sao?
Hoàng Long Huệ Nam nghe được chuyện này bèn làm một bài kệ:
侍者 只 知 報 客
Thị giả chỉ tri báo khách
不知 身 在 帝 鄉
Bất tri thân tại đế hương
趙州 入 草 求 人
Triệu Châu nhập thảo cầu nhân
不覺 渾 身 泥 水
Bất giác hồn thân nê thủy
Thị giả chỉ báo tên khách
Chẳng dè thân tại Đế hương
Triệu Châu cứu người trong cỏ
Đâu ngờ thân bị lấm bùn.
(Nhất Nhật Nhất Thiền Ngữ)

Triệu Châu muốn thị giả biết đến đại vương ở trong thân mình, nhưng thị giả không hiểu.

[hiendde]

468 Ba câu của Lâm Tế.


Có ông tăng hỏi Lâm Tế:
- Thế nào là chân Phật, chân Pháp, chân Đạo, xin thầy giảng cho.
- Phật là tâm thanh tịnh, Pháp là tâm quang minh, Đạo là tịnh quang ở mọi nơi đều vô ngại. Ba là một, một là ba, đều không, không thật, tỷ như đạo nhân chân chánh, niệm niệm chẳng đoạn. Đạt Ma tổ sư từ Tây sang, chỉ để tìm một người không bị mê hoặc. Sau Nhị tổ gập được, chỉ một câu là xong, mới biết lúc trước đã dụng công sai. Ngày nay sư núi này chỗ thấy so với Phật không khác. Nếu hiểu được câu thứ nhất thì có thể làm thầy của Phật, nếu hiểu được câu thứ hai thì làm thầy của trời, người. Nếu hiểu được câu thứ ba thì tự cứu chẳng xong.
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)

Câu một chỉ tâm thanh tịnh, Tâm là Phật. Nếu đã thanh tịnh tức chứng Phật quả, là chứng ngộ.
Câu hai chỉ tâm quang minh là giai đoạn lý ngộ, nên có thể làm thầy trời, người.
Câu thứ ba chỉ vô ngại tịnh quang tức là đối với Phật pháp có thể tín thọ phụng hành, nhưng vẫn chưa triệt ngộ Phật lý. Giai đoạn này có thể tiến, có thể lui, cho nên tự cứu chẳng xong.

[hiendde]

469 Ngọa Luân.


Có ông tăng dẫn bài kệ của Ngọa Luân cho Lục tổ nghe:
臥輪 有 伎 倆
Ngọa luân hữu kỹ lưỡng
能斷 百 思 量
Năng đoạn bách tư lương
對境 心 不 起
Đối cảnh tâm bất khởi
菩提 日 日 長
Bồ đề nhật nhật trường
臥 輪
Ngọa Luân
Ngọa Luân thực giỏi giắn
Tư tưởng thẩy dứt lặng
Đối cảnh tâm chẳng sanh
Bồ Đề ngày lớn mạnh.
(Trúc Thiên dịch)
Lục tổ nghe rồi nói rằng:
- Bài kệ này chưa rõ tâm địa, nếu theo đó mà tu thì càng bị trói buộc.
Do đó, tổ nói bài kệ:
惠能 沒 伎 倆
Huệ Năng một kỹ lưỡng
不斷 百 思 量
Bất đoạn bách tư lương
對境 心 數 起
Đối cảnh tâm số khởi
菩提 作 麼 長
Bồ đề tác ma trường
惠 能
Huệ Năng
Huệ Năng chẳng giỏi giắn
Tư tưởng chẳng dứt lặng
Đối cảnh tâm cứ sanh
Bồ Đề nào lớn mạnh.
(Trúc Thiên dịch)
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)

Tâm là chủ thể của Động, Tĩnh. Con người là động vật không thể không hành động, không tư tưởng. Tam tổ nói trong Tín Tâm Minh "Chỉ động quy chỉ, chỉ cánh di động.” Có niệm đầu "chỉ" tức là động tướng rồi, chỉ cần tâm chẳng sanh thì tuy động mà chỉ.

[hiendde]

470 Lục Tổ giảng cho Tiết Giản.


Võ Tắc Thiên sai nội thị là Tiết Giản đi mời Lục tổ vô kinh. Lục tổ nại cớ bị bệnh mà từ chối. Tiết Giản xin tổ chỉ thị tâm yếu. Tổ nói:
- Chẳng đoạn, chẳng thường, chẳng đến, chẳng đi, chẳng ở giữa, chẳng ở trong ngoài, chẳng sanh, chẳng diệt, tánh tướng như như, thường trụ chẳng dời gọi là Đạo.
Giản thưa:
- Thầy nói chẳng sanh, chẳng diệt thì có khác gì ngoại đạo đâu?
- Ngoại đạo nói chẳng sanh, chẳng diệt là đem diệt ngưng sanh, lấy sanh biểu lộ cái diệt, diệt còn chẳng diệt, sanh nói vô sanh. Ta nói chẳng sanh, chẳng diệt là vốn chẳng sanh, nay cũng chẳng diệt cho nên chẳng giống với ngoại đạo.
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)

Đoạn, thường, đến, đi chỉ thời gian. Trong, ngoài sanh diệt chỉ không gian. Thời gian và không gian đều có đối đãi. Thiền là tuyệt đối đãi cho nên nói thường trụ chẳng dời. Chúng sanh sinh hoạt trong thời không sinh lý và tâm lý đều bị thời, không khống chế. Nếu một niệm chẳng sanh thì thời, không đều lặng.

[hiendde]

471 Một mũi tên.


Đại Giác lúc sắp mất nói với đại chúng:
- Ta có một mũi tên, giao cho ai đây?
Một ông tăng bước ra:
- Xin thầy giao cho con.
- Ngươi gọi mũi tên đó là gì?
Ông tăng hét lên, thiền sư hươi gậy đánh, rồi về phòng phương trượng, gọi ông tăng đó vào hỏi:
- Vừa rồi ngươi có hiểu không?
- Không hiểu. Thiền sư lại hươi gậy đánh vài cái nữa, nói:
- Về sau gập người sáng mắt hãy hỏi cho rõ.
Nói xong rồi mất.
(Thiền Cơ)

Một mũi tên chỉ tự tánh, người sáng mắt chỉ người đã kiến tánh.

[hiendde]

472 Đừng phụ lão tăng.


Trần Tôn Túc bảo đại chúng:
- Các ngươi chưa có chỗ vào, khi đã có chỗ vào đừng phụ lão tăng.
Một ông tăng bước ra thưa:
- Sau này, con chẳng giám phụ thiền sư.
- Ngươi sớm đã phụ lão tăng rồi!
(Thiền Cơ)

Ông tăng tưởng từ nơi thiền sư mà được chỗ vào là đã phụ thiền sư rồi, vì chỉ có tự mình tìm được chỗ vào mới là không phụ thiền sư.