Tử Vi Lý Số :: Diễn đàn học thuật của người Việt

298. Pháp đường tốt.


Một ông tăng vào pháp đường nhìn Đông, nhìn Tây không thấy thiền sư bèn nói:
- Thật là pháp đường tốt, chỉ phải cái là không người.
Đại An từ cửa sau bước vào hỏi:
- Làm cái gì?
Lúc đó, ông tăng không sao đáp được.
(Thiền Cơ)

Pháp đường chỉ tự tánh.

299. Vách núi vạn trượng.


Tào Sơn hỏi Đại Diên:
- Có một người từ vách núi vạn trượng nhẩy xuống, đó là người nào vậy?
- Không tồn tại.
- Cái gì không tồn tại?
- Cái ném mà chẳng vỡ.
(Thiền Cơ)

Một người chỉ tự tánh. Không tồn tại là chỉ mắt thịt nhìn không thấy.

300. Cái hồ của Dược Sơn.


Dược Sơn hỏi một ông tăng mới đến:
- Người từ đâu lại?
- Từ Nam Hồ lại.
- Hồ có đầy không?
- Chưa.
- Sao mưa nhiều như vậy mà hồ vẫn chưa đầy?
Ông tăng lặng yên không đáp.
(Zen Koans)
Khi một ông tăng tới thiền viện, câu đầu tiên ông bị hỏi thường là từ đâu tới, có nghĩa là ngươi học thiền với ai. Ở đây hồ không chỉ cái cái hồ địa lý mà chỉ tâm ông tăng. Câu trả lời của ông tăng cho thấy ông quá đơn giản (ít hiểu thiền). Dược Sơn dồn ông: Sao mưa nhiều như thế mà hồ vẫn chưa đầy? Hàng ngày chúng ta được thấm nhuần mưa pháp, sao hồ vẫn chưa đầy?

301. Sống một mình trên đỉnh núi.


Một ông tăng hỏi Vân Cư:
- Có thể lánh cư trên đỉnh núi không?
- Sao ngươi lại bỏ tọa thiền ở thung lũng mà trèo lên đỉnh núi
vậy?
(Zen Koans)

Công án này thích hợp cho chư tăng cũng như cho người trong xã hội hiện tại. Nếu tôi lánh cư thì sẽ thế nào? Sẽ không có ai làm phiền tôi, mọi sự sẽ êm ả và thanh tịnh. Nhiều người muốn trốn chạy. Vân Cư trả lời rằng vấn đề là ở tâm ngươi bất an. Thiền ở thung lũng tức là thiền ở đỉnh núi. Nhiều người nghĩ rằng thiên đường hay hạnh phúc là ở một nơi nào đó. Nhiều người nghĩ rằng tập thiền là một phương cách có một đời sống khác với cuộc sống hiện tại. Nhưng trở thành tốt không có nghĩa là dẹp bỏ những điều xấu đi, mà là những điều xấu đã trở thành tốt. Khó nhọc và khó khăn làm chúng ta nhận chân được giá trị của cuộc đời. Càng nhiều nước đá thì có nhiều nước; càng nhiều khó khăn thì đời càng đáng sống. Nhưng người ta vẫn còn nghĩ rằng nơi chốn và hoàn cảnh là nguyên nhân của khó khăn. Nếu có tâm và thái độ như thế thì bất cứ đi đâu cũng sẽ gặp khó khăn.

302. Sen xanh.


Một ông tăng hỏi Phổ Nguyện:
- Phải chăng sen xanh không theo gió lửa mà tiêu tán chăng?
- Không có gió lửa, chẳng theo cái gì?
(Thiền Cơ)

Sen xanh chỉ tự tánh, Nhà Phật nói thân thể con người do tứ đại (đất, nước, gió, lửa) mà thành. Ông tăng hỏi có phải tự tánh không theo thân thể mà tiêu tán chăng? Thiền sư hỏi ngược lại, ám chỉ ông tăng phải vứt bỏ thân thể thì sen xanh tự nhiên dõng hiện.

303. Chúa động.


Khi đi chơi núi, thấy tảng đá một ông tăng hỏi Động Sơn :
- Tảng đá này có chủ nhân không?
- Có
- Là ai?
- Ngươi ở trong tam gia thôn tìm gì?
- Vậy sao! Thế nào là chúa động?
- Ngươi gấp làm gì?
(Thiền Cơ)

Chúa động chỉ tự tánh.

304. Báu trong nang.


Một ông tăng hỏi Triệu Châu:
- Thế nào là báu trong túi?
- Vừa miệng
(Thiền Cơ)

Báu trong túi chỉ tự tánh; tự tánh ai cũng có như người ta ai cũng có một cái mồm.

305. Bửa củi.


Đạo Khuông hỏi một ông tăng:
- Ngươi vừa ở đâu lại?
- Vừa bửa củi xong.
- Còn có củi chưa bửa không?
- Có.
- Củi chưa bửa là gì?
Ông tăng không đáp được. Thiền sư nói:
- Nếu ngươi không nói được hãy hỏi ta, ta sẽ đáp cho.
- Củi chưa bửa là gì?
- Thật biết lừa giết người!
(Thiền Cơ)

Củi chưa bửa chỉ tự tánh.

306. Giáo lý tối thượng.


Tuyết Phong hỏi Đức Sơn:
- Con có thể chia sẻ giáo lý tối thượng mà chư tổ đã đạt được không?
Đức Sơn đánh cho một gậy mà rằng:
- Ngươi nói cái gì?
Tuyết Phong không hiểu, ngày hôm sau lại lặp lại câu hỏi. Đức Sơn nói:
- Thiền không có lời, cũng không có gì để cho.
Nham Đầu nghe được chuyện này bèn nói:
- Đức Sơn có xương sống bằng sắt, nhưng đã làm hỏng thiền bằng những lời nói mềm.
(Zen Koans)

Tuyết Phong là pháp tử của Đức Sơn. Đối thoại này xẩy ra khi Tuyết Phong hãy còn là một ông tăng trẻ. Cũng như những người khác ông nghĩ Niết Bàn, giáo lý tối thượng là một cái gì đó; do đó Đức Sơn đánh ông một gậy, nhưng ông vẫn chưa hiểu. Ngày hôm sau, ông hỏi lại. Đức Sơn đáp "Thiền không có lời" , Bồ Đề Đạt Ma " Ta không biết", Huệ Khả "không nắm được.” Thiền là đời sống, nếu dùng khái niệm thì nó chết. Khi Nham Đầu phê bình Đức Sơn làm hỏng thiền với những lời giảng giải, thì chính lời phê bình này cũng đã làm hỏng thiền vì lắm lời. Thiền phải tự thực chứng. Có phải công án này dễ hiểu không? Nếu đúng vậy thì chỉ là trí thức.

307. Cà sa trùm đầu.


Một ông tăng vào phòng Triệu Châu để tham vấn. Và thấy Triệu Châu lấy cà sa trùm đầu: ông tăng vội lui ra. Triệu Châu
gọi lại:
- Đừng nói ta không tiếp ngươi.
(Zen Koans)

Khi một thiền sinh vào phòng thầy để nhận sự hướng dẫn gọi là độc tham. Đối với thiền sinh đây quả là một sự đụng độ gay cấn và thường được đón chờ với hy vọng, sợ hãi hay tuyệt vọng. Trong công án này, ông tăng ngạc nhiên thấy thầy mình trùm đầu. Thầy bị lạnh? hay đang ngủ? Chấp vào sự mong đợi của mình, ông tăng thối lui. Nhưng Triệu Châu không ngủ. Mặc dầu một ngọn núi bị che bởi mây, nhưng ngọn núi vẫn ở đấy dù bị che hay không.

308. Cử động Thiền.


Một nhân viên thư viện thấy một ông tăng ngồi thiền trong thư viện rất lâu. Cuối cùng, người ấy hỏi ông tăng:
- Sao thầy không đọc kinh?
- Ta không biết đọc.
- Sao thầy không hỏi người nào biết?
Ông tăng đứng dậy, chắp hai tay vào ngực theo tư thế thiền, cúi thấp mình xuống và lễ phép hỏi:
- Thế này là gì?
Nhân viên thư viện không trả lời được.
(Zen Koans)

Nhân viên thư viện chấp vào ý tưởng và thường lệ: Kinh để đọc và thư viện là nơi để đọc, không phải để thiền. Nhưng đời sống không đơn giản như thế. Đức Phật để 6 năm để tìm giác ngộ. Triệu Châu để 6 năm để tìm ý nghĩa của chữ "Vô.” Lời thật không thể hỏi. Ông tăng làm một cử động thiền và hỏi "Thế này là gì?.” Nhân viên thư viện không trả lời được vì ông ta không hiểu Phật pháp không nhất thiết ở trong kinh điển.

309. Không thể nghĩ bàn.


Có ông tăng hỏi Duy Khoan:
- Con chó nhỏ có Phật Tánh không?
- Có
- Thầy có không?
- Ta không có.
- Tất cả chúng sanh đều có Phật tánh, tại sao riêng thầy lại không có?
- Ta không phải là tất cả chúng sanh.
- Nếu không phải là chúng sanh thì là Phật sao?
- Ta không phải là Phật.
- Vậy thực ra là gì?
- Cũng không phải là vật gì.
- Có thể thấy, có thể nghĩ bàn không?
- Không thể nghĩ bàn.
(Thiền Cơ)

Phật tánh là cảnh giới tuyệt đối, không thể cảm giác, nắm bắt, nghĩ bàn; không là chúng sinh, không là Phật, không là vật.

310. Mời vào.


Cam Chí thấy Tuyết Phong tới vội đóng cửa lại và nói:
- Mời vào!
Tuyết Phong đứng ngoài dậu tre giơ tay phất cà sa một cái, Cam Chí lập tức mở cửa, vái lạy.
(Thiền Cơ)

Cam Chí đóng cửa là có tâm phân biệt trong, ngoài. Tuyết Phong phất tay áo là chỉ đã vào trong. Cam Chí hiểu được điều này nên vội mở cửa vái lạy.

311. Lưỡi rơi xuống đất.


Một ông tăng hỏi Nghiêu Sơn :
- Thế nào là ý tổ sư từ Tây sang?
- Tiết trọng Đông trời rất lạnh.
- Thế nào là chỗ thăm thẳm của thiền sư?
- Đợi lưỡi ngươi rơi xuống đất ta sẽ bảo cho biết.
(Thiền Cơ)

Đừng đi hỏi người ngoài, ý tổ sư, chỗ thăm thẳm đều chỉ tự tánh, phải tự mình thể hội.

312. Kim tre, dây gai.


Một ông tăng hỏi Pháp Thường:
- Thế nào là đại ý của Phật pháp?
- Kim tre, dây gai.
(Thiền Cơ)

Phật pháp ở đâu cũng có, tất cả đều hiện thành.