932 replies to this topic

[hiendde]

313. Nước không gân cốt.


Bàng cư sĩ hỏi Đạo Nhất:
- Nước không gân cốt sao mang được thuyền lớn?
- Nơi đây không có nước, cũng không có thuyền nói gì đến gân cốt?
(Thiền Cơ)

Nước chỉ bản thể giới, thuyền chỉ hiện tượng. Câu nói của Đạo Nhất không chấp cả bản thể lẫn hiện tượng.

[hiendde]

314. Chẳng nghĩ.


Dược Sơn nhắm mắt ngồi thiền, một ông tăng hỏi:
- Thầy nghĩ gì vậy?
- Nghĩ cái không thể nghĩ.
- Làm sao nghĩ được cái không thể nghĩ?
- Chẳng nghĩ.
(Thiền Cơ)
Có nghĩ là có phân biệt vì vậy Dược Sơn mới nói chẳng nghĩ để đả phá cái chấp này cho ông tăng.

[hiendde]

315. Vạn dậm không mây.


Một ông tăng hỏi Thọ Chiểu:
- Khi vạn dậm không mây thì làm sao?
- Trời xanh cũng phải ăn gậy.
- Sao lại trách trời?
- Vì khi chúng ta cần mưa thì trời lại không mưa, và khi chúng ta cần trời đẹp thì trời lại xấu.
(Zen Koans)

Ông tăng chấp vào trạng thái tâm mà ông đạt được, có lẽ trong sáng như bầu trời không mây. Nhưng thiền sư đánh vào bất cứ gì cần phải đánh để thức tỉnh chân lý: tăng, sư, Phật, trời, vũ trụ. Nếu chấp vào trời đẹp, trời xấu liền tạo ra vấn đề.

[hiendde]

316. Thiên Long trốn nơi nao?


Một hôm Quan Sơn ở Diệu Tâm Tự đến Thiên Long Tự bái phỏng Mộng Song quốc sư, hỏi rằng:
- Kim Sí điểu vương đang ở trên trời, không biết Thiên Long trốn nơi nao?
- Ái chà! đáng sợ, đáng sợ!
Mộng Song kêu lên rồi chúi đầu vào áo cà sa và đi ra sau bình phong. Quan Sơn lạy tạ rồi lui.Tăng Phó khen rằng:
- Hai sư có lễ tiết thực khác người vậy.
(Nhất Nhật Nhất Thiền Ngữ)

Theo kinh điển Kim Sí là loài chim ăn thịt rồng. Nhưng lấy cà sa che đầu thì Kim Sí không ăn được.

[hiendde]

317. Tay không về quê.


Đạo Nguyên (1200-1253) một vị thiền sư Nhật Bản du học Trung Quốc khi về mang theo một câu pháp ngữ:
- Sư núi này kinh lịch Nghiệp lâm không nhiều, ngẫu nhiên ở Thiên Đồng Sơn gập được Như Tĩnh thiền sư (1163-1228) chỉ điểm đạo lý "mắt ngang, mũi dọc" không còn bị người đời lừa dối nữa, do đó tay không về quê; không có một chút Phật pháp gì. Chỉ ngày ngày xem mặt trời mọc ở phương Đông; đêm đêm xem trăng lặn ở phương Tây; canh năm nghe gà gáy sáng, 3 năm lại có một năm nhuận.
(Nhất Nhật Nhất Thiền Ngữ)

Do Thiên Đồng chỉ dạy Đạo Nguyên đã thấy được "như" , do đó không bị người đời lừa dối nữa.

[hiendde]

318. Đốn cây.


Tuyết Phong cùng đồ đệ vào rừng đốn cây, ông nói với đồ đệ:
- Đừng ngưng rìu cho tới khi chặt tới tâm điểm.
- Con đã chặt.
- Chư tổ truyền pháp cho đệ tử bằng cách ấn tâm, còn ngươi thì sao?
Ông tăng ném cái rìu xuống đất và nói:
- Truyền!
Tuyết Phong vớ lấy gậy và đánh ông.
(Zen Koans)

Thiền sinh học thiền không phải chỉ ở lúc ngồi thiền hay nghe giảng pháp mà ở cả trong khi làm công việc hàng ngày. Khi Tuyết Phong nói 'tới tâm điểm' không những chỉ tâm cây mà còn ám chỉ tâm người. Thiền sư chưa nói dứt lời, đồ đệ đã cắt ngang 'con đã chặt'. Tuyết Phong đổi đề tài và hỏi đồ đệ đã được truyền tâm ấn chưa? Ông tăng cần lời cảnh giới của Tuyết Phong vì ông hãy còn chấp vào 'truyền'. Nếu ông có thể ném được khái niệm truyền tâm như đã ném cái rìu thì hay biết bao! Cây có thể dùng rìu để chặt, nhưng tâm phải chặt bằng tâm, vì vậy ông tăng mới bị đánh.

[hiendde]

319. Nhìn dưới chân.


Một đêm nọ, Pháp Diễn cùng đồ đệ vào chùa; đèn cầm trong tay bỗng bị gió thổi tắt. Pháp Diễn bảo các đồ đệ mỗi người nói một chuyển ngữ. Phật Quả Viên Ngộ nói:
- Nhìn dưới chân!
Câu nói này được Pháp Diễn tán thưởng.
(Thiền Đích Trí Tuệ Tinh Hoa)

Chuyển ngữ là lời nói biểu hiện ngộ tâm. Ý Pháp Diễn là "Đi trong đêm tối phải nhờ đèn, nay đèn tắt, các ngươi nói phải làm sao đi, nói mau!" "Nhìn dưới chân" là một câu nói bình thường, nhưng khi đèn tắt thì có chuyện gì quan trọng hơn là nhìn dưới chân? Quan sát kỹ rồi mới bước thì khỏi ngã. Thiền học chỉ ta phải tự quán sát đừng để đi ra ngoài Phật đạo, dù hoàn cảnh tối tăm cũng không làm tắt ngọn đèn tự tâm.

[hiendde]

320. Cây và dây leo.


Có ông tăng hỏi Quy Sơn:
- Nghe nói thầy thường dạy học trò tham cứu câu nói " hữu cú, vô cú như cây và dây leo" có phải không?
- Phải.
- Con có thể hỏi thêm không?
- Đương nhiên, ngươi cứ việc hỏi.
- Khi cây ngã, dây leo khô thì "cú" đi về đâu?
Lúc dó Quy Sơn đang dùng bay trát tường bèn ném bay xuống đất, cười ha hả mà đi về phòng.
(Sinh Hoạt Thiền)

"Hữu cú, vô cú" là chỉ lưỡng biên. "Hữu" sở dĩ có là vì có "Vô"; "Vô" sở dĩ có là vì có "Hữu.” Có những cây phải có dây leo bám vào thì mới sống được; cây và dây leo cộng sinh. Nếu đã đạt tới cảnh giới 'không' tuyệt đối thì lưỡng biên phải gạt bỏ. Đó là cảnh giới "Nhất thiết giai không" của kinh Kim Cương vậy.

[hiendde]

321. Ta kêu viện chủ.


Một hôm Quy Sơn sai thị giả đi kêu viện chủ đến. Khi viện chủ đến, Quy Sơn nói:
- Ta kêu viện chủ, ngươi lại làm gì?
Viện chủ không trả lời được.
Quy Sơn lại sai thị giả đi kêu đệ nhất tọa đến. Khi đệ nhất tọa đến, Quy Sơn nói:
- Ta kêu đệ nhất tọa, ngươi lại làm gì?
Đệ nhất tọa cũng không trả lời được.
(Thiền Cơ)

Quy Sơn phá cái chấp danh tướng cho Viện chủ và Đệ nhất tọa. Có người giảng Viện chủ và Đệ nhất tọa chỉ làm công việc của mình một cách máy móc, không tỉnh thức trong công việc vì vậy đã không thể hỏi ngược lại Quy Sơn "Thầy không biết con là Viện chủ sao?"

[hiendde]

322. Lồng đèn lớn.


Ngưỡng Sơn hỏi Quy Sơn:
- Thế nào là ý tổ sư từ Tây sang?
- Lồng đèn lớn.
- Chỉ cái đó thôi sao?
- Cái đó là cái gì?
- Lồng đèn lớn.
- Quả nhiên ngươi chưa biết.
(Thiền Cơ)

Ngưỡng Sơn hỏi tự tánh, Quy Sơn tùy tiện đáp "lồng đèn lớn.” Ngưỡng Sơn liền bị chấp vào lồng đèn nên bị Quy Sơn mắng.

[hiendde]

323. Tốt ở chỗ nào?


Một hôm trời mưa, một ông tăng nói:
- Mưa tốt.
Ngưỡng Sơn hỏi:
- Tốt chỗ nào?
Ông tăng không đáp được.
Ngưỡng Sơn nói:
- Ta biết.
- Tốt chỗ nào?
Ngưỡng Sơn chỉ mưa.
(Thiền Cơ)

Ông tăng nói mưa tốt là chỉ cảm giác. Ngưỡng Sơn chỉ mưa là ám chỉ tốt ở bản thân của mưa (tự tánh).

[hiendde]

324. Tiếc thay một chén trà.


Đầu Tử đang uống trà nói:
- Sâm la vạn tượng đều ở trong chén trà này.
Trì Châu hòa thượng lật ngược chén trà:
- Sâm la vạn tượng ở đâu?
Đầu Tử than:
- Tiếc thay một chén trà!
(Thiền Cơ)

Chén trà chỉ tự tánh.

[hiendde]

325. Hồ Hán đều ẩn.


Tuyết Phong thượng đường nói rằng:
- Các ngươi nên hiểu chuyện này: như đài gương sáng Hồ đến hiện Hồ, Hán đến hiện Hán.
Huyền Sa hỏi:
- Bỗng nhiên gương vỡ thì sao?
- Hồ, Hán đều ẩn!
(Thiền Cơ)

Gương chỉ tự tánh, Hồ, Hán chỉ ngoại trần, ngoại cảnh.

[hiendde]

326. Trương Chuyết.


Trương Chuyết đến tham phỏng Thạch Sương, Thạch Sương hỏi tên, Trương Chuyết đáp:
- Trương Chuyết.
- Tìm cái khéo còn chẳng được, cái vụng từ đâu lại?
Trương Chuyết có chỗ tỉnh ngộ bèn làm bài kệ:
光明 寂 照 徧 河 沙
Quang minh tịch chiếu biến hà sa
凡聖 含 靈 共 我 家
Phàm thánh hàm linh cộng ngã gia
一念 不 生 全 體 現
Nhất niệm bất sinh toàn thể hiện
六根 纔 動 被 雲 遮
Lục căn tài động bị vân già.
斷除 煩 惱 重 増 病
Đoạn trừ phiền não trọng tăng bệnh
趣向 眞 如 總 是 邪
Thú hướng chân như tổng thị tà
隨順 眾 緣 無 罣 礙
Tùy thuận chúng duyên vô quái ngại
涅槃 生 死 等 空 花
Niết bàn sinh tử đẳng không hoa.
Quang minh lặng chiếu khắp hà sa
Phàm thánh hàm linh vốn chung nhà
Một niệm chẳng sanh toàn thể hiện.
Sáu căn vừa động bị che lòa.
Phá trừ phiền não càng thêm bệnh.
Tìm đến chân như âu cũng là
Tùy thuận các duyên không chướng ngại
Niết Bàn sanh tử thẩy không hoa.
(Thích Thanh Từ dịch)
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)

Câu trả lời của Thạch Sương là lối chơi chữ. Chuyết có nghĩa là vụng về. Thạch Sương nhân tên của Trương Chuyết mà giảng tự tánh phải vượt lên đối đãi (khéo, vụng). Đọc bài kệ chúng ta có thể biết thế nào là tự tánh và làm thế nào để ngộ. Nếu ta cứ để tùy duyên không chấp không, hữu có thể đạt tới một niệm chẳng sanh, thì tự tánh tự nhiên hiển lộ. Nếu một niệm trụ cảnh thì là do thức tâm điều khiển rơi vào thế đế. Thiền vốn siêu việt. Các vị thiền sư để tiếp dẫn người học có lúc dùng khẳng định, có lúc dùng phủ định, có lúc dùng cả khẳng định và phủ định hoặc đều không dùng là vì sợ người học chấp không, chấp có. Như kinh Đại Niết Bàn đề cập đến 20 loại không như: thắng nghĩa không, vô vi không, vô tánh tự tánh không... đều là siêu việt phủ định; Dư không là siêu việt khẳng định; không không là siêu việt khẳng định và phủ định.
Tinh thần của nhà Thiền là như vậy, giống như một đám mây trong không, thiên biến vạn hóa, không thể nắm bắt được.

[hiendde]

327. Đại nhân duyên.


Có ông tăng hỏi Tiếu Nham Đức Bảo thiền sư:
- Nghe nói chư Phật xuất hiện vì một đại nhân duyên, xin hỏi đại sư nhân duyên đó là gì?
- Mặc áo, ăn cơm, đại tiện, tiểu tiện.
Ông tăng không chịu, chẳng lạy mà ra. Thiền sư kêu lại đọc cho bài kệ:
諸佛 出 於 世
Chư Phật xuất ư thế
唯爲 大 因 緣
Duy vi đại nhân duyên
屙屎 並 放 尿
A thỉ tịnh phóng niệu
飢餐 困 打 眠
Cơ xan khốn đả miên
目前 緊 急 事
Mục tiền khẩn cấp sự
人只 欲 上 天
Nhân chỉ dục thượng thiên
談玄 共 說 妙
Đàm huyền cộng thuyết diệu
遭罪 復 輸 錢
Tao tội phục thâu tiền
Chư Phật xuống trần thế
Chỉ vì đại nhân duyên
Đại tiện và tiểu tiện
Đói ăn, mệt ngủ liền.
Là chuyện gấp trước mắt
Người chỉ muốn lên trời
Nói huyền và nói diệu
Làm tội lại thâu lời.
Ông tăng mắc cỡ, lạy tạ rồi lui.
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông).

Mục đích của Thiền là được tâm bình thường. Mặc áo, ăn cơm, đại tiện, tiểu tiện, ngủ nghê đều là những sinh hoạt cơ bản của chúng sanh, cứ tùy duyên mà làm đừng cưỡng cầu thì được tâm bình thường, khế hợp với Đạo.