Tử Vi Lý Số :: Diễn đàn học thuật của người Việt

283. Kiếm vị của Võ Tạng.


Liễu Sinh Hựu Thọ Lang là con của một kiếm khách trứ danh. Cha ông từ ông vì ông không học được kiếm thuật. Ông tìm vào Nhị Hoang Sơn để bái kiến kiếm khách Võ Tạng. Võ Tạng cũng đồng ý với nhận xét của cha ông.
- Ngươi muốn học kiếm thuật với ta sao? Nhưng ngươi không thỏa mãn được những yêu cầu của ta!
- Nếu con cố gắng học tập, phải bao lâu mới trở thành một kiếm khách?
- Cả đời còn lại của ngươi!
- Con không thể chờ lâu như vậy. Chỉ cần thầy chịu dậy con, con
nguyện sẽ đạt tới mục đích. Nếu con làm một tên nô bộc trung thành với thầy thì tốn bao lâu?
- 10 năm.
- Cha con tuổi đã cao, không bao lâu con phải trông nom người, nếu con càng cố gắng hơn nữa thì phải bao lâu?
- 30 năm.
- Sao vậy! Mới đầu thầy nói 10 năm, giờ lại nói 30 năm. Con không ngại cực khổ, chỉ muốn nhanh chóng học kiếm nghệ.
- Nếu vậy thì phải 70 năm., dục tốc bất đạt.
- Được, con chịu.
Liễu Sinh Hựu Thọ Lang cuối cùng đã hiểu rằng mình thiếu nhẫn nại. Ông được dậy rằng không được nói đến kiếm thuật, cũng không được sờ đến cây kiếm. Thầy ông chỉ sai ông thổi cơm, rửa bát, làm giường, quét sân, coi sóc vườn hoa, không hề đề cập đến kiếm thuật. 3 năm trôi qua, ông vẫn tiếp tục công việc khổ nhọc, mỗi khi nghĩ đến tương lai ông không khỏi buồn bã, việc học kiếm vẫn chưa được bắt đầu. Nhưng một hôm, Võ Tạng bước tới rất nhẹ từ sau lưng ông và dùng kiếm gỗ đâm ông một kiếm. Hôm sau, lúc ông đang bận thổi cơm, Võ Tạng lại nhân lúc bất ngờ đâm ông một kiếm. Từ đó về sau, bất luận ngày đêm ông đều phải đề phòng bị kiếm đâm. Một ngày 24 giờ không thời khắc nào ông không thưởng thức phẩm vị lưỡi kiếm của Võ Tạng. Cuối cùng ông trở thành một kiếm khách lừng danh nhất nước.
(Zen Koans)

Công án này chứng minh rằng con đường thiền học phải gồm: quyết tâm, kỷ luật, tỉnh thức, tự tín, trung thành và kính trọng thầy. Liễu Sinh Hựu Thọ Lang tiêu biểu cho tánh khí người ngày nay là muốn đạt được kết quả mau chóng. Trong thiền học phương tiện chánh là cứu cánh.

284. Độ rắn.


Thiền sư Thần Chiếu nhân đốt rừng làm giẫy, thấy một con rắn bèn lấy gậy đẩy vào trong lửa nói rằng:
- Cái hình hài này không tự phóng xả, hãy vào trong đây mà tử, như trong tối mà được đèn.
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)

Nghe lời ông nói thì con rắn đã được ông siêu độ. Chuyện này cũng tương tự như Nam Tuyền chém mèo, nhưng động cơ không hoàn toàn giống nhau. (Xin xem công án số 1073) Nam Tuyền ngoài sự siêu độ cho con mèo còn phá chấp cho chư tăng. Nhưng cả hai người có một điểm tương đồng là đều chứng ngộ cảnh giới siêu việt sanh tử. Do đó, chúng ta đừng từ góc độ sát sanh mà phán đoán 2 sự việc trên, và cũng đừng tùy tiện mà bắt chước họ.

285. Không sợ chết.


Một vị bác sĩ trẻ tên là Nam Điền nghe nói nếu học thiền sẽ không sợ chết. Một hôm, ông dấu một con dao găm trong áo và đến thăm thiền sư Nam Ẩn muốn thử xem thiền sư có sợ chết hay không.
Khi Nam Ẩn trông thấy Nam Điền liền nói:
- A! chào bạn, lâu lắm không gập, bạn mạnh giỏi không?
Nam Điền ngạc nhiên hỏi:
- Chúng ta chưa hề gập mặt mà!
- Đúng rồi! Ta lầm bạn với một y sĩ khác.
Với sự khởi đầu như vậy, Nam Điền đã mất cơ hội khảo nghiệm thiền sư. Do đó ông miễn cưỡng xin chỉ dậy về thiền. Nam Ẩn nói:
- Bạn là bác sĩ, hãy trị bệnh tốt cho bệnh nhân, đó là thiền.
Bốn lần hỏi đạo Nam Ẩn đều cho ông cùng một bài giảng. Nam Điền phàn nàn rằng ông không tới nữa nếu cứ được giảng dậy như thế. Vì vậy, Nam Ẩn nói:
- Ta sẽ cho ông một công án.
Và thiền sư cho ông công án chữ Vô của Triệu Châu. Nam Điền tham công án này trong 2 năm nhưng Nam Ẩn vẫn nói chưa được. Một năm rưỡi nữa trôi qua, tâm Nam Điền trở nên sáng suốt và chữ "Vô" đã trở thành chân lý.
(Zen Koans)

Nam Điền tiêu biểu cho những người trẻ bây giờ: tò mò, hoài nghi, thực tế. Ông đến để thử xem thiền sư có sợ chết hay không và kết quả là chính mình lại theo học thiền nhiều năm. Chỉ khi tâm Nam Điền đã trở nên sáng suốt và hiểu "vô" là "vô", ông không còn bận tâm đến sống chết nữa.

286. Chánh Đạo.


Trước khi Quyền Xuyên mất, thiền sư Nhất Hưu đến thăm ông.
- Có muốn ta dẫn đạo không?
- Ta đến đây một mình và sẽ ra đi một mình, ông có thể giúp gì cho ta?
- Nếu ông nhận rằng có đến, đi thì đó là vọng tưởng, để ta chỉ ông con đường không có đến, đi.
Với lời chỉ đạo rõ ràng của Nhất Hưu, Quyền Xuyên mỉm cười mà mất.
(Zen Koans)

Nhất Hưu là một vị thiền sư nổi tiếng Nhật Bản, ông là con vua, và mẹ ông cũng là một thiền sinh. Trong công án này ông chỉ cho chúng ta cuộc sống vĩnh hằng của thiền không có đầu và cuối. Vì là vĩnh hằng nên không có đến, đi. Sống và chết chỉ là biểu hiện của đời sống vĩnh hằng. Đời sống không bao giờ chết. Chúng ta nói rằng chúng ta tới tới từ vĩnh hằng và trở về vĩnh hằng. Vĩnh hằng có nghĩa là ở đây và bây giờ. Vô thủy và vô chung đều ở đây. Mỗi giây phút là biểu hiện của vĩnh hằng. Có nhiều người lo lắng về cái chết! Sao Vậy? Chết cũng tự nhiên như sanh.

287. Cây, cỏ giác ngộ.


Một hôm, một thiền sinh 50 tuổi hỏi Chân Quán:
- Thiên Thai tông dậy rằng ngay cả cây, cỏ cũng sẽ giác ngộ. Sao có thể thế được?
- Bàn luận về cây cỏ có thể giác ngộ được có ích gì chứ? Vấn đề là làm sao ngươi giác ngộ?
- Con chưa bao giờ nghĩ thế.
(Zen Koans)

Chân Quán sống dưới thời Liêm Thương ở Nhật Bản, ông theo học Thiên Thai tông trong 6 năm, sau đó học thiền 10 năm. Ông sang Trung Hoa và học thiền thêm 13 năm nữa. Khi trở về nước, nhiều người đến tham học với ông, nhưng ông ít tiếp khách và ít khi trả lời những câu hỏi của họ. Người hỏi trong công án này đã phô bầy cái sai lầm lớn của trí thức học và biện luận những gì không liên quan đến mình. Thiền luôn luôn chỉ vào trong. Thật thích thú khi một người giác ngộ, cây cỏ cũng giác ngộ nữa! Sự giác ngộ của cây cỏ thực ra là sự giác ngộ của chính chúng ta về cây cỏ.

288. Đại ý của Phật Pháp.


Một ông tăng hỏi Huyền Sa:
- Khi các vị cổ đức dậy pháp không lời bằng cách giơ thiền trượng lên có phải là họ diễn tả đại ý của Phật pháp?
- Không.
- Vậy họ diễn tả cái gì?
Huyền Sa giơ cây thiền trượng lên. Ông tăng hỏi:
- Đại ý của Phật pháp là gì?
- Đợi tới khi ngươi giác ngộ!
(Zen Koans)

Mặc dầu chúng ta luôn giãi bầy đại ý của Phật pháp nhưng rất khó mà diễn tả nó. Giảng dậy chỉ là chỉ về chân lý, mỗi người phải tự thấy. Tuy nhiên, đa số chúng ta chấp vào khái niệm và tiên kiến thay vì nhìn sự vật như chính bản thân chúng. Ông tăng trong công án này chấp rằng giơ thiền trượng lên có thể diễn tả đại ý của Phật pháp. Huyền Sa muốn phá chấp này cho ông nên nói không.

289. Tụng kinh siêu độ.


Một ông tăng phái Thiên Thai được mời tụng kinh siêu độ cho vợ một người nông phu mới chết. Nông phu hỏi:
- Thầy có nghĩ rằng vợ con được ích lợi gì trong pháp sự này?
Ông tăng đáp:
- Không những bà nhà mà tất cả chúng sinh đều được ích lợi.
Nông phu phản đối:
- Thầy nói tất cả chúng sinh, nhưng vợ con vốn yếu đuối làm sao tranh được với những người khác. Xin thầy làm ơn chỉ tụng riêng cho nàng thôi.
Ông tăng giải thích rằng Phật tử phải coi chúng sinh bình đẳng và do đó họ phải được hưởng pháp ích như nhau.
- Giáo lý đó rất hay, nhưng con có một người hàng xóm đối với con rất thô lỗ và khắc bạc, thầy có thể loại hắn ra ngoài chúng sinh được không!
(Zen Koans)

Chúng ta đều cười bác nông phu, nhưng chúng ta có khác gì bác ta đâu? Con người là loại chúng sinh ích kỷ nhất khi hãy còn ngã chấp.

290. Đi, về.


Một ông tăng hỏi sư phụ:
- Thầy nghĩ sao về một ông tăng rời tự viện và không bao giờ trở lại?
- Là một tên vô ơn.
- Còn ông tăng rời tự viện và trở lại?
- Là một người biết ơn.
(Zen Koans)
Tự viện là căn nhà tinh thần để tu đạo. Khi một ông tăng vào tự viện là vì ông thầy nơi đó chứ không phải vì tự viện. Pháp không sắc mầu vậy làm sao mà thấy và hiểu được? Đó là nhờ cá tánh của thầy được gọi là thiện tri thức. Khi một ông tăng ngộ nhờ gập thiện tri thức. Ông và thầy là một trong pháp, do đó không có đi, về. Thiền không có lễ tốt nghiệp.

291. Con trâu qua cửa.


Pháp Diễn nói:
- Con trâu qua cửa đầu, sừng và 4 chân đều qua, tại sao cái đuôi lại không qua?
(Zen Koans)

Con trâu tượng trưng cho nhục thể. Đầu, sừng và bốn chân đều qua là tượng trưng cho Thân, Khẩu, Ý bị ảnh hưởng của năm giác quan, cái đuôi tượng trưng cho Phật tánh không bị ảnh hưởng bởi mê vọng.

292. Lệch đường.


Một ông tăng nói với Vân Môn:
- Hào quang của Phật soi rọi cả vũ trụ...
Trước khi ông dứt câu Vân Môn hỏi:
- Ngươi đang đọc thơ người nào đó, phải không?
- Phải.
- Ngươi đã lệch đường rồi!
Về sau, một vị thiền sư khác hỏi đệ tử:
- Gã tăng đó đã đi lệch ở chỗ nào?
(Zen Koans)

Khi một người nói thực và thành thật người đó chịu trách nhiệm về lời nói của mình. Nhiều người thường nói "Họ nói" hay "người ta nói" thay vì "tôi nói.” Thiền giống như đời sống luôn luôn tức khắc và trực tiếp. Thiền gạt bỏ vòng vo vì cuộc đời không có thặng dư, không thể phí phạm.

293. Nghe gà gáy.


Trần Đề Hình vào núi tham học, Pháp Diễn hỏi:
- Lúc nhỏ Đề Hình có đọc qua thơ Tiểu Diễm không? Tôi nhớ có hai câu:
頻呼 小 玉 元 無 事
Tần hô tiểu ngọc nguyên vô sự
只要 檀 郎 認 得 聲
Chỉ yêu đàn lang nhận đắc thanh.
"Cô nàng gọi mãi những vô ích
Chỉ thằng tốt mã nghe ra thôi.”
(Tuệ Sĩ dịch)
Đề Hình ứng tiếng "Dạ!" Tổ nói: "Phải xét cho kỹ!"
Viên Ngộ từ ngoài về đứng hầu một bên hỏi:
- Nghe sư phụ đọc thơ Tiểu Diễm, Đề Hình có hiểu không?
- Ông ta chỉ nhận được tiếng: "Chỉ thằng tốt mã nghe ra thôi.”
- Nếu Đề Hình nhận được tiếng thì ông sai ở chỗ nào?
Tổ nói:
- Thế nào là ý tổ sư từ Tây sang? là cây bách trước sân.
Viên Ngộ có chút tỉnh ngộ, bèn ra ngoài, bỗng nhiên thấy một con gà bay lên hàng dậu, vỗ cánh gáy, bèn tự nhủ: "Đây chẳng là tiếng sao?" bèn vào thất làm bài kệ tỏ ngộ cảnh của mình trình lên tổ:
金鴨 香 消 錦 繡 幃
Kim áp hương tiêu cẩm tú vi
笙歌 叢 裏 醉 扶 歸
Sanh ca tùng lý túy phù quy
少年 一 段 風 流 事
Thiếu niên nhất đoạn phong lưu sự
只許 佳 人 獨 自 知
Chỉ hứa giai nhân độc tự tri
昭 覺 克 勤
Chiêu Giác Khắc Cần
Ngỗng vàng màn gấm hết hương rồi
Say giữa đàn ca, đỡ dậy thôi
Một đoạn phong tình qua tuổi trẻ
Đành riêng người đẹp nhận ra ngươi.
(Tuệ Sĩ dịch)
Pháp Diễn nói: " Đó là việc lớn của Phật, Tổ bọn căn nhỏ lực kém không thể làm được. Ta chỉ giúp vui cho ngươi thôi."
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông).

Trong thơ Tiểu Diễm, theo ngữ khí thì mục đích chỉ là cần nhận ra tiếng, nhưng theo bản ý thì nhận tiếng chưa đủ mà là muốn nhận tâm của người phát ra tiếng đó, do nhận tiếng mà vào thẳng nguồn tâm.

294. Quả linh.


Vân Môn có lần trú ở Linh Thụ Viện. Một sáng kia, có một viên quan đến thăm và hỏi:
- Quả linh của thầy bây giờ đã chín chưa?
- Chúng chưa hề xanh bao giờ.
(Zen Koans)

Ý của ông quan là Thiền pháp của Vân Môn đã chín mùi chưa? Vân Môn đơn giản đáp " Quả pháp luôn luôn chín mùi và chưa hề xanh bao giờ.” Quả pháp chính là tự tánh, là cốt tủy của thực tại, là cái vượt lên thời và không gian. Nó đã chín từ vô thủy. Kích thước của nó làm còi vũ trụ. Nó cứng như cục sắt và không có hàm răng người nào có thể cắn. Chỉ có hàm răng pháp mới có thể cắn và nếm vị ngọt của quả pháp này.

295. Cột gỗ, lò lửa.


Một ông tăng hỏi Pháp Chân:
- Thiền sư trăm năm rồi, pháp truyền cho ai?
- Cột gỗ, lò lửa.
- Còn tiếp thụ không?
- Lò lửa, cột gỗ.
(Thiền Cơ)
Tự tánh không đâu không có; cột gỗ, lò lửa đều là tự tánh hiện thành.

296. Thương lượng.


Tuyết Phong hỏi Huệ Toàn:
- Ngươi được chỗ vào phải làm sao?
- Cùng thiền sư thương lượng.
- Thương lượng ở đâu?
- Ở nơi đến, đi.
- Ngươi được chỗ vào phải làm sao?
Huệ Toàn không đáp được, thiền sư liền quơ gậy đánh.
(Thiền Cơ)

Ông tăng đã được chỗ vào còn thương lượng với thiền sư hay nên tự thương lượng?

297. Bài ca chăn trâu.


Nam Tuyền nói với Hy Vận:
- Lão tăng hát bài ca chăn trâu, thỉnh hòa thượng cùng hát.
- Ta tự có thầy.
Hy Vận đáp rồi từ biệt mà đi. Nam Tuyền tiễn ra đến cửa đưa lời nhận xét:
- Hòa thượng thân thể to lớn sao cái nón lại nhỏ vậy?
- Tuy là vậy, nhưng đại thiên thế giới đều ở trong đó.
(Thiền Cơ)

Ta tự có thầy là ta tự biết kiến tánh. Nón để đội che mưa, nắng; bên ngoài nhiễm bụi trần, bên trong là tự tánh: đại thiên thế giới đều ở trong tự tánh.