Tử Vi Lý Số :: Diễn đàn học thuật của người Việt

833. Ngưỡng Sơn.


Một ông tăng hỏi Ngưỡng sơn:
- Hòa thượng còn giữ giới không?
- Không giữ giới.
- Còn tọa thiền không?
- Không tọa thiền.
Rất lâu, Ngưỡng Sơn hỏi:
- Hiểu không?
- Con không hiểu.
- Hãy nghe bài kệ của ta:
滔滔 不 持 戒
Thao thao bất trì giới
兀兀 不 坐 禪
Ngột ngột bất tọa thiền
釅茶 三 兩 碗
Nghiệm trà tam lưỡng oản
意在 矍 頭 邊
Ý tại quắc đầu Biên
仰 山 蕙 寂
Ngưỡng Sơn Huệ Tịch
Hỗn loạn, giới chẳng giữ
Hôn trầm, chẳng tọa thiền
Trà nồng hai ba cữ
Ý nghĩ tại điền viên.
(Niêm hoa vi tiếu)
Ngưỡng Sơn rất đại từ, đại bi chỉ điểm cho ông tăng, không giữ giới, không tọa thiền thì làm gì? Uống trà, làm ruộng là bản lai diện mục. Do đó, “Bình thường tâm là Đạo là thiền định, là giới luật, là Đạo.

834. Thiên Vương.


Chùa Trung Hoa nào cũng có tượng Thiên Vương. Thiên Vương là thần hộ trì Phật pháp. Lục Hằng hỏi Nam Tuyền:
- Thiên Vương có địa vị gì?
- Thiên Vương chẳng có địa vị gì.
- Như con được nghe thì Thiên Vương ở sơ vị Bồ Tát có phải không?
- Thành Thiên Vương là để cứu người, thuyết pháp.
(Thiền tông dật sự)
Nếu hạn chế Thiên Vương ở địa vị Thiên Vương thì Thiên Vương không phải là Thiên Vương nữa. Thiên Vương chân chính phải tự tại, vô ngại

835. Thiết Chu đoạn sắc.


Thiết Chu thuở trẻ tinh thông kiếm thuật, do đó thân thể cường tráng. Ông lại là thị tùng của Hoàng thái tử, hưởng đủ vinh hoa phú quý bao gồm ái dục. Một hôm nhân đứng bên đường ngắm bông hoa đẹp lập tức khai ngộ; từ đó đoạn trừ ái dục phiền não.
(Hiện đại thiền nhập môn)
Giống như gương sáng phản chiếu vạn vật. Gái đẹp đến phản chiếu gái đẹp; ác ma đến phản chiếu ác ma. Gương phản chiếu vô niệm, không vì người soi gương mà gương bị ô nhiễm. Đó là tâm cảnh gương sáng nước lặng. Tâm cảnh Thiết Chu khi xem hoa là tâm cảnh đó

836. Sông thiền sâu nông.


Định thượng tọa thụ trai ở Trấn Châu về ngồi nghỉ trên cầu gập 3 vị tọa chủ. Một vị hỏi:
- Sông thiền sâu nông phải dò tận đáy là sao?
Định thượng tọa nắm lấy ông định ném xuống cầu. Hai vị kia lại gần năn nỉ:
- Xin thượng tọa từ bi tha thứ.
- Nếu không nể hai vị, ta đã cho hắn xuống đáy sông rồi.
(Niêm hoa vi tiếu)
Muốn biết đáy sông nông sâu chỉ có cách là xuống nước.

837. Trời lạnh, người lạnh?


Quy Sơn hỏi Ngưỡng Sơn:
- Trời lạnh, người lạnh?
- Mọi người đều ở đây.
(Niêm hoa vi tiếu)
Câu trả lời của Ngưỡng Sơn quả không hổ là là người sáng lập ra dòng Quy Ngưỡng. Ông không bắt chước Huệ Năng ‘trong công án cờ động hay gió động” mà đáp “không phải trời lạnh, cũng không phải người lạnh mà là tâm lạnh”, cũng không bắt chước Tổ Già Da Xá Đa trong công án ‘gió kêu hay chuông kêu” mà đáp “pháp vốn không có lạnh và không lạnh.” Giả sử nếu đáp vậy cũng đúng nhưng nhất định có người sẽ bảo Ngưỡng Sơn chỉ là con vẹt. Trong Thiền học sự thể nghiệm phải là độc sáng không cần bắt chước người. Trời lạnh rồi người lạnh, lạnh rồi lại không lạnh, tất cả phải tự mình thể nghiệm. Tôi lạnh là cảm giác của tôi, anh lạnh là cảm giác của anh.. Không ai thay thế cho ai được. Sự thể nghiệm thành Phật cũng chính như thế.

838. Giáo dục.


Xưa có một vị tôn túc nuôi một đứa trẻ chẳng biết phép tắc gì. Có
một vị hành cước tăng ghé qua, dạy đứa trẻ lễ nghi. Buổi chiều khi lão túc từ ngoài về, đứa trẻ ra đón, chào hỏi lễ phép. Lão túc lấy làm lạ hỏi:
- Ai dạy ngươi vậy?
- Là vị thượng tọa ở trong nhà.
Lão túc kêu ông tăng ra, bảo:
- Thượng tọa là người có tâm hạnh gì? Đứa trẻ này ta nuôi đã 2, 3 năm rồi, tình trạng đáng thương sao ông lại dạy hư nó? mau đi đi!
Trời chiều mưa rơi tầm tã, ông tăng vẫn bị đuổi đi.
(Niêm hoa vi tiếu)
Trong Thiền học “Tâm bình thường là Đạo”, “Đói ăn, mệt
ngủ” giảng đến cùng là yêu cầu người học từ bỏ xã hội tính trở lại “chân diện mục” tự nhiên.

839. Một câu.


Một ông tăng hỏi La hán:
- Thế nào là một câu của La Hán?
- Nếu ta trả lời thì đã là hai câu rồi!
- Thế nào là đệ nhất nghĩa?
- Nếu ta trả lời thì đã là đệ nhị nghĩa rồi.
(Niêm hoa vi tiếu)
Cái gọi là “một câu”, “đệ nhất nghĩa” là chỉ nội chứng chân như viên mãn. Nếu nói ra thì nội tại trở thành phù hiệu biểu đạt, chính thể thành cục bộ, toàn diện thành phiến diện.

840. Tự độ.


Huệ Năng được Ngũ tổ truyền y pháp rồi, đương đêm rời khỏi Hoàng Mai. Ngũ tổ đưa tiễn đến bờ Cửu Giang; có một chiếc thuyền đậu sẵn ở đó. Ngũ tổ bảo Huệ Năng lên thuyền để mình chèo. Huệ Năng thưa:
- Thỉnh hòa thượng ngồi để con chèo.
- Ta độ ngươi mới phải, sao ngươi độ ta được.
- Khi con mê thì thầy độ, nay con ngộ rồi thì tự độ.
“Độ” danh tuy một mà chỗ dùng chẳng đồng. Huệ Năng sinh ra ở nơi biên cương lời nói cũng chẳng đúng, nhờ thầy dạy dỗ nay được ngộ phải lấy tự tánh tự độ.
(Niêm hoa vi tiếu)
Đàn kinh, từ đầu đến cuối toàn là chữ “tự”; kiến tự tánh tự tĩnh, tự tu tự tác pháp thân; tự hành Phật tánh; tự tác, tự thành Phật đạo. người đời vì mê nên không thấy tự tánh ở ngay chính sắc thân mình cứ mải đi tìm tam thân Như Lai ở bên ngoài.

841. Lưỡng kiến.


Để trả lời thư hỏi Đạo của Hướng cư sĩ, Huệ Khả viết:
- Vô minh tức trí tuệ, phiền não tức Bồ Đề. Nhận rằng vô
minh và trí tuệ không tương đồng, mình và Phật sai biệt là có tâm phân biệt, là chấp lưỡng kiến.
(Trung Quốc thiền tông)
Cái gọi là lưỡng kiến là nhận rằng sinh và tử, vô minh và trí tuệ, phiền não và Bồ Đề, Phật và chúng sanh hỗ tương đối lập, do đó có kiến giải sai biệt. Chấp vào lưỡng kiến thì không thấy được chân lý, vì Huệ Khả cũng từng nói: “Vạn pháp tức chân như.”

842. Duy Chính.


Hàng Châu Duy Chính thiền sư không nói về Thiền. Có người hỏi duyên cớ, ông nói:
- Vì sao phải phí lời? Ta lười lắm, cũng không thích loại phương pháp cơ xảo; chỉ cần thuận theo vạn tượng biến hóa là được. Ngôn ngữ có giới hạn, loại đối phó của ta thì vô cùng vì tạo vật cũng vô cùng.
(Minh tâm kiến tánh thoại thiền tông)
Ta thấy thiền sư để tùy duyên cũng như Lão tử gọi là đạo pháp tự nhiên vậy.

843. Tháo chuông vàng.


Một hôm, Pháp Nhãn hỏi đại chúng:
- Ai tháo được cái chuông vàng ở cổ con hổ?
Pháp Đăng đáp:
- Người buộc nó, tháo được.
(Minh tâm kiến tánh thoại thiền tông)
Chuông buộc vào cổ hổ dụ cho phiền não; chỉ người buộc nó mới tháo được. Đoạn tập không phải là cắt đứt ngoại duyên mà là phải
trừ bỏ gốc rễ của phiền não trong tâm.

844. Kỳ Vực.


Thiên Trúc tăng Kỳ Vực đến Lạc Dương. Trúc Pháp Hạnh thỉnh nói pháp. Kỳ Vực đọc bài kệ:
Giữ miệng, nhiếp tâm ý
Chớ phạm các việc ác
Tu hành mọi việc lành
Như vậy, được giải thoát.
Sau đó im, Pháp Hạnh lại thưa:
- Mong thượng nhân cho nghe những gì chưa được nghe, chớ như nghĩa lý của bài kệ này trẻ lên tám cũng tụng rõ.
Kỳ Vực cười đáp:
- Tuy trẻ lên tám cũng tụng rõ, nhưng trăm tuổi không hành thì tụng có ích gì?
Người đời đều kính người đắc Đạo mà không biết tự hành, tự đắc.
(Minh tâm kiến tánh thoại thiền tông)
Ý nghĩa của công án này cũng giống với công án thi sĩ Bạch Cư Dị và Điểu Sào thiền sư.
(Công án số 75)

845. Giọt thủy ngân.


Hoàng Bá bảo:
- Trong vạn loại, con người ai cũng là Phật, tỷ như một giọt thủy ngân phân tán ra, mỗi hạt đều là hạt tròn.
(Minh tâm kiến tánh thoại thiền tông)
Không những chúng sanh là Phật, vật vô hình cũng có Phật tánh cho nên mới nói “hữu tình, vô tình cùng viên cảnh trí.” Tâm bao hàm vạn vật, vật vô hình cũng không thể ở ngoài tâm.

846. Tứ tổ và Pháp Dung.


Tứ tổ bảo Pháp Dung:
- Ngươi cứ tùy tâm tự tại, chẳng quán hạnh, chẳng lắng tâm, chẳng khởi sân si, chẳng buồn lo, bình thường vô ngại, tùy ý tung hoành, chẳng làm thiện, chẳng làm ác, đi đứng nằm ngồi xúc mục ngộ duyên,tất cả đều là diệu dụng của Phật.
(Minh tâm kiến tánh thoại thiền tông)
Phật vốn bình thường, chỉ vì người học Phật đi những con đường không bình thường. Lúc trước Pháp Dung thấy hổ, lang nhiễu quanh am, chim chóc hiến hoa là bất bình thường. sau khi được Tứ tổ chỉ điểm rồi mới trở lại sinh hoạt bình thường, đó mới là triệt ngộ.

847. Tâm, Phật, Đạo.


Giác hòa thượng nói:
- Nếu muốn cầu Phật thì tâm là Phật; nếu muốn cầu Đạo thì vô tâm là Đạo. Vì vô tâm nên phi pháp, vì tức tâm nên trải qua muôn kiếp vẫn thường kiên cố.
(Minh tâm kiến tánh thoại thiền tông)
Tâm là Phật và vô tâm là Đạo dường như mâu thuẫn? Thực ra cái tâm trên chỉ tâm thanh tịnh, cái tâm dưới chỉ thức tâm. Khi hiểu vô tâm là Đạo thì gập sự không sinh tâm. Khi hiểu tâm là Phật thì có thể hồi quang phản chiếu tùy duyên bất biến, chính như lời Lục tổ “Vô là không một hạt bụi trong tâm, niệm là niệm chân như.” Vô Túc thiền sư thì nói: “Không nhớ gọi là giới, không niệm gọi là không, không vọng gọi là Huệ.” Do đó một tâm chẳng sanh thì đủ cả Giới, Định, Huệ.