Tử Vi Lý Số :: Diễn đàn học thuật của người Việt

577 Hiếu thuận.


Động Sơn hỏi thị giả của Đức Sơn:
- Ngươi từ đâu tới?
- Từ Đức Sơn.
- Tới làm gì?
- Tới hiếu thuận thiền sư.
- Cái gì hiếu thuận nhất thế gian?
(Thiền Viên)

Câu hỏi của Động Sơn ám chỉ thị giả tự kiến tánh là tối hiếu thuận đối với thiền sư.

578 Lời giảng của Hoàng Bá.


Hoàng Bá cổ tôn túc Ngữ lục nói rằng:
- Bồ Đề không thể lấy thân mà được vì thân vô tướng, không thể lấy tâm mà được vì tâm cũng vô tướng, không thể lấy tánh mà được vì tánh là bản nguyên của tự tánh. Không thể lấy Phật mà được Phật, không thể lấy vô tướng mà được vô tướng, không thể lấy không mà được không, không thể lấy Đạo mà được Đạo. Vốn không có gì để được, cho nên nói "Không pháp có thể được.” Ý này khó biết, chỉ dạy các ngươi đừng tìm cầu, tìm cầu là mất. Như người ngu lên núi kêu một tiếng. Tiếng vọng từ hang ra, bèn chạy xuống núi tìm không thấy. Lại kêu lên một tiếng nữa. Trên núi tiếng vọng lại dội lại. Lại chạy lên núi tìm. Cứ như vậy ngàn vạn kiếp chỉ là người đuổi theo tiếng vọng mà tìm tiếng, uổng cả kiếp người. Nếu ngươi không phát ra tiếng thì không có tiếng vọng. Nếu coi Niết Bàn không nghe, không tiếng, không biết, không tung, không tích. Nếu được như thế thì là hàng xóm của tổ sư vậy.
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)

Tất cả mọi hình tượng đều do tâm sanh.

579 Lâm Tế trồng tùng.


Có lần Lâm Tế trồng nhiều tùng. Hoàng Bá hỏi:
- Ngươi ở chỗ núi sâu này trồng nhiều tùng để làm gì?
- Thứ nhất làm đẹp sơn môn, thứ nhì làm mẫu mực cho người sau.
Nói rồi dùng cuốc cuốc một hai nhát.
Hoàng Bá nói:
- Dù vậy, ngươi vẫn bị đánh 30 gậy.
Lâm Tế lại cuốc ba nhát, vừa cuốc vừa rên hừ hừ.
Hoàng Bá nói:
- Tông phái ta đến ngươi sẽ hưng thịnh hậu thế.
(Zen Koans)

Phàm làm việc gì ta cũng nên làm với lòng tự tin. Hoàng Bá biết Lâm Tế đã ngộ và đang trồng Thiền Lâm Tế ở tự viện, nhưng ông vẫn khảo nghiệm. Ngay cả khi bị Hoàng Bá chỉ trích Lâm Tế vẫn không lay động. Cuối cùng, Hoàng Bá bầy tỏ sự hoan hỉ. Khi một người giác ngộ, sự biểu hiện có thể khác, nhưng bản chất thì đồng.

580 Theo dòng mà đi.


Đại Mai nhân nghe Mã Tổ nói "Tức tâm, tức Phật" mà ngộ, sau đó vào núi sâu kết thảo am, ẩn cư. Có một lần, một đệ tử của Diêm Quan (bạn học của Đại Mai) vào núi chơi, bị lạc đường gập một lão hòa thượng tiên phong đạo cốt, bèn hỏi:
- Hòa thượng ở núi này bao lâu rồi?
- Ta chỉ thấy 4 mặt, 8 phương núi xanh lại vàng.
Ông tăng lại hỏi:
- Đi lối nào để ra khỏi đây?
- Theo dòng nước mà đi.
Ông tăng khi trở về đem chuyện trên bạch với sư phụ. Diêm Quan đoán là bạn đồng học Đại Mai bèn sai ông tăng đó mang thư vào mời. Đại Mai từ chối làm bài kệ trả lời:
摧殘 枯 木 倚 寒 林
Tồi tàn khô mộc ỷ hàn lâm
幾度 逢 春 不 變 心
Kỷ độ phùng xuân bất biến tâm
樵客 貝 之 猶 不 顧
Tiều khách bối chi do bất cố
郢人 何 得 苦 追 尋
Dĩnh nhân hà đắc khổ truy tầm

Cây khô gẫy mục tựa rừng xanh
Mấy độ xuân về chẳng đổi lòng
Tiều phu trông thấy nào đoái nghĩ
Dĩnh khách thôi thì chớ kiếm tìm.
(Thích Thanh Từ dịch)
Sau chuyện này ông không muốn tiếp cận người đời bèn di chuyển đi nơi khác. Ông có làm bài kệ:
一池 荷 葉 衣 不 盡
Nhất trì hà diệp y bất tận
數樹 松 華 食 有 余
Số thụ tùng hoa thực hữu dư
剛被 世 人 知 住 處
Cương bị thế nhân tri trú xứ
更移 茅 舍 入 深 谷
Cánh di mao xá nhập thâm cốc

Áo mặc, một ao sen bất tận
Đồ ăn, mấy cội tùng già dư
Đã bị người đời biết chỗ ở
Rời sâu am cỏ để lánh cư.
(Nhất Nhật Nhất Thiền Ngữ)
"Theo dòng nước mà đi" là chỉ cứ theo tự nhiên mà sống, đó là sống trong chân lý vậy.
(Trần Hòa Chương)

581 Lâm Tế đối thoại với ni cô.


Lâm Tế hỏi ni cô:
- Thiện đến hay ác đến?
Ni cô hét lên, Lâm Tế giơ phất tử lên, nói:
- Nói lại! Nói Lại!
Ni cô lại hét lên, Lâm Tế bèn đánh.
(Lâm Tế Lục)

Thiện đến dẫn từ chữ Phạn Svagata, dịch ra chữ Hán là "Thiện lai tỳ khưu" là lời đức Phật nói khi có tín đồ đến xin thế phát. Ở đây, Lâm Tế thêm "ác đến" để thành một cặp đối đãi. Ni cô hét lên tỏ rằng cô đã vượt qua quan niệm về thiện ác. Lâm Tế vớ lấy gậy (chưa đánh) bảo cô nói lại để trắc nghiệm cô có thực sự vượt qua những quan niệm này không. Cô lại hét lên chứng tỏ mình vẫn giữ vững lập trường, đáng nhẽ cô nên nắm lấy gậy của Lâm Tế và đánh lại, ám chỉ sao dám hỏi cô một câu như thế.
(Paul Demiéville)

582 Chôn sống.


Một lần, Lâm Tế cùng mọi người làm ruộng, thấy Hoàng Bá đến, bèn dựng cuốc mà đứng. Hoàng Bá nói:
- Gã này mệt dữ!
- Cuốc còn chưa sờ đến, mệt cái gì?
Hoàng Bá bèn đánh. Lâm Tế nắm lấy gậy, đẩy một cái Hoàng Bá liền ngã. Hoàng Bá kêu lên:
- Duy na! Duy na! Mau đỡ ta dậy!
Duy na đỡ Hoàng Bá đứng lên và thưa:
- Hòa thượng! Sao lại dung túng cho gã sư điên này?
Hoàng Bá đánh Duy na.
Lúc đó Lâm tế dùng cuốc, cuốc đất và nói:
- Ở các nơi đều hỏa táng, còn ở đây thì ta bị chôn sống!
Quy Sơn hỏi Ngưỡng Sơn:
- Hoàng Bá đánh Duy na là ý gì?
- Tên trộm nhà nghề chẳng để kẻ đuổi theo đánh.
(Lâm Tế Lục)

Câu nói của Lâm Tế có nghĩa là ở các nơi khác phải chờ đến khi chết mới được lên Niết Bàn, còn ở đây và ngay bây giờ ta đã ở Niết Bàn vì đã cắt đứt mọi liên hệ với thế giới hiện tượng.
(Lu K'uan Yu)

583 Lâm Tế phỏng vấn Long Quang.


Lâm Tế hành cước đến Long Quang, Quang thượng đường, Lâm Tế hỏi:
- Không dùng mũi nhọn, làm sao đắc thắng?
Quang cứ ngồi yên.
- Đại thiện tri thức không có phương tiện sao?
Quang trợn mắt: A!
Lâm Tế chỉ tay nói:
- Lão hán này, hôm nay bị thua rồi.
(Lâm Tế Lục)

Quang cứ ngồi yên; Tuy không nói, nhưng đây là một cách trả lời. Sự im lặng cố ý của Long Quang để diễn tả sự " yên lặng sấm sét."
(Paul Demiéville)

583 Lâm Tế phỏng vấn Long Quang.


Lâm Tế hành cước đến Long Quang, Quang thượng đường, Lâm Tế hỏi:
- Không dùng mũi nhọn, làm sao đắc thắng?
Quang cứ ngồi yên.
- Đại thiện tri thức không có phương tiện sao?
Quang trợn mắt: A!
Lâm Tế chỉ tay nói:
- Lão hán này, hôm nay bị thua rồi.
(Lâm Tế Lục)

Quang cứ ngồi yên; Tuy không nói, nhưng đây là một cách trả lời. Sự im lặng cố ý của Long Quang để diễn tả sự " yên lặng sấm sét."
(Paul Demiéville)

584 Lâm Tế phỏng vấn Tượng Điền.


Lâm Tế đến Tượng Điền, hỏi:
- Không phàm không thánh, thỉnh sư nói mau!
- Ta chỉ thế đó!
Lâm Tế hét lên:
- Có nhiều tú hòa thượng chỉ ở đây mà tìm bát!
(Lâm Tế Lục)

Câu nói của Lâm Tế không phải là một lời mắng mà là một lời khen vì Tượng Điền đã tránh không bị mắc bẫy vào cặp đối đãi phàm thánh.
(Paul Demiéville)

586 Năm trăm đệ tử của Kinh Sơn.


Kinh Sơn có năm trăm đồ đệ, ít chịu tham thiền. Hoàng Bá sai Lâm Tế đến Kinh Sơn. Hoàng Bá hỏi:
- Ngươi đến đó rồi làm gì?
- Con đến đó sẽ có cách.
Lâm Tế đến Kinh Sơn mang hành trang vào pháp đường gập Kinh Sơn, Kinh Sơn vừa ngửng đầu lên, Lâm Tế liền hét. Kinh Sơn định mở miệng, Lâm Tế phất áo mà đi.
Chúng đệ tử hỏi:
- Ông tăng này ở đâu đến, định nói gì, sao lại hét sư phụ?
- Ông tăng này từ Hoàng Bá tới, muốn biết người nói gì hãy tự mình đi hỏi.
Sau đó, đa số đệ tử tự phân tán.
(Lâm Tế Lục)

Hoàng Bá sai Lâm Tế từ Quảng Tây đến Chiết Giang (theo đường chim bay là 600 cây số) chỉ để hét một tiếng, đủ để tiêu tán đồ chúng một tự viện.
(Paul Demiéville)

587 Tứ liệu giản.


Trong một buổi giảng chiều, Lâm Tế nói:
- Có lúc đoạt người không đoạt cảnh, có lúc đoạt cảnh không đoạt người, có lúc cảnh và người đều đoạt, có lúc cảnh và người đều không đoạt.
Có ông tăng hỏi:
- Thế nào là đoạt người không đoạt cảnh?
Sư đáp:
Ngày ấm, đất bầy gấm
Con trẻ, tóc rũ trắng như tơ.
- Thế nào là đoạt cảnh không đoạt người?
Sư đáp :
Lệnh vua vừa ban khắp thiên hạ
Tướng ngoài quan ải không chiến tranh.
- Thế nào là người cảnh đều đoạt?
Tịnh Châu và Phần châu không tiến cống
Độc lập một phương
- Thế nào là người và cảnh đều không đoạt?
Vua lên điện báu
Ông lão quê ca ngợi thanh bình.
(Lâm Tế Lục)

1- Đoạt người không đoạt cảnh: Người ở trong câu này chỉ ngã chấp, phải trừ bỏ, tức là không tâm nhưng chẳng không cảnh.
Ngày ấm bầy đất gấm: cảnh còn.
Con trẻ tóc rũ trắng như tơ: đoạt người.
Vừa thấy trẻ nhỏ, chớp mắt đã thấy tóc bạc, đời người mấy chốc? chấp ngã ích gì?
2- Đoạt cảnh không đoạt người: Cảnh ở trong câu này là chỉ pháp chấp, phải trừ bỏ tức là không cảnh nhưng chẳng không tâm. Có vua có tướng là còn người. Thấy vua nhưng không thấy lệnh, thấy tướng nhưng không thấy chiến tranh là cảnh không.
3- Người cảnh đều đoạt: nói đến cùng chỉ là không, tâm cảnh đều diệt.
Tịnh châu và Phần châu không tiến cống: đoạn tuyệt tin tức.
Độc lập một phương: độc cư.
4- Người cảnh đều không đoạt: là vật ngã là một, thể dụng chẳng hai. Vua và ông lão quê là người, điện báu và ca ngợi thanh bình là cảnh.
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)

588 Lâm Tế phỏng vấn Minh Hóa.


Lâm Tế đến Minh Hóa, Hóa hỏi:
- Đến đến, đi đi để làm gì?
- Để mòn dép cỏ.
- Chính ra ngươi làm gì?
- Lão hán, ngay cả thoại đầu ngươi cũng chẳng hiểu.
(Lâm Tế Lục)

Câu của Lâm Tế có nghĩa là: ta đã đi tham học với các vị tôn túc đến mòn cả dép mà chỉ gập những câu hỏi vớ vẩn như của Minh Hóa.
(Paul Demiéville)

589 Tháp Đạt Ma.


Lâm Tế đến viếng tháp Đạt Ma, tháp chủ hỏi:
- Trưởng lão lễ Phật trước hay lễ tổ trước?
- Ta chẳng lễ Phật cũng chẳng lễ tổ!
- Xin hỏi Phật và tổ có oán thù gì với trưởng lão?
Lâm Tế bèn phất tay áo mà đi.
(Lâm Tế Lục)

Câu hỏi 1 của tháp chủ chứng tỏ ông còn chấp phàm thánh. Câu trả lời của Lâm Tế là để phá chấp cho ông.
Câu hỏi 2 của tháp chủ chứng tỏ ông chẳng hiểu gì cả, Lâm Tế chỉ còn cách bỏ đi.
(Lu K'uan Yu)

590 Bài kệ của Huệ Khả phó Pháp cho Tăng Xán.


Bản lai duyên hữu địa
Nhân địa chủng hoa sinh
Bản lai vô hữu chủng
Hoa diệc bất năng sinh

Xưa giờ vì có đất
Do đất, mọi hoa sanh
Xưa giờ không có giống (hạt)
Hoa cũng chẳng thể sanh.
(Tổ Đường Tập)

Câu (1) và (2) chỉ phương tiện của Tâm pháp: từ đất tâm nở hoa pháp.
Câu (3) và (4) : trong tự tánh thanh tịnh không có hạt cũng không có hoa.
(Lu K'uan Yu)

591 Bài kệ của Tăng Xán phó Pháp cho Đạo Tín.


花種 雖 因 地
Hoa chủng tuy nhân địa
從地 種 花 生
Tòng địa chủng hoa sinh
若無 人 下 種
Nhược vô nhân hạ chủng
花種 盡 無 生
Hoa chủng tận vô sinh
Giống hoa tùy nhân đất
Từ đất giống hoa sanh,
Nếu không người gieo giống
Hoa đất trọn không sanh.
(Thích Thanh Từ dịch)
(Tổ Đường Tập)

Câu (1) từ đất tâm hạt bồ đề nở thành hoa trí tuệ vì ta giảng cái tâm pháp này.
Câu (2) vì tự tánh của ngươi vốn thanh tịnh làm sao có hạt và hoa?
Câu (3) giờ ta giảng cái tâm pháp này làm duyên đất cho hạt bồ đề nở thành hoa trí tuệ.
Câu (4) nếu không ai gieo hạt bồ đề thì không có đất cũng không có hoa.
(Lu K'uan Yu)