932 replies to this topic

[hiendde]

532 Ngộ Đạt quốc sư.


Đời Đường quốc sư Ngộ Đạt (Tri Huyền thiền sư) làm bài kệ:
花開 滿 樹 紅
Hoa khai mãn thụ hồng
花落 萬 枝 空
Hoa lạc vạn chi không
唯餘 一 朵 在
Duy dư nhất đóa tại
明日 定 隨 風
Minh nhật định tùy phong

Hoa nở, khắp cây hồng
Hoa rụng, vạn cành không
Chỉ còn lại một đóa
Ngày mai theo gió tung.
(Hảo Tuyết Phiến Phiến)

Bài kệ mô tả tánh cách vô thường của vạn vật.

[hiendde]

533 Phó Đại Sĩ và Lương Võ Đế. (I)


Thời đại Phó Đại Sĩ tương đương với thời Đạt Ma tổ sư đến Trung Hoa. Hành vi, cử chỉ của ông rất kỳ dị, khác người. Một hôm, ông đến thăm Lương Võ Đế, đầu đội mũ đạo sĩ, mình mặc áo cà sa, chân đi dép nho sĩ. Võ Đế thấy ông ăn mặc kỳ quái bèn hỏi:
- Thầy là ông tăng sao?
Ông bèn chỉ mũ.
- Thầy là đạo sĩ sao?
Ông chỉ xuống dép.
- Vậy thầy là người tục?
Ông chỉ cà sa.
(Hảo Tuyết Phiến Phiến)

Trong câu chuyện này Phó Đại Sĩ muốn diễn tả Thiền Tâm không phải do bên ngoài mà thấy. Thiền gồm cả Nho, Thích, Đạo. Nó có Tuệ giải của Nhà Phật, vô vi của Nhà Đạo, tinh thần nhập thế của Nhà Nho. Ăn mặc chỉ là hình thức. Thiền vượt lên mọi hình thức.

[hiendde]

534 Phó Đại Sĩ và Lương Võ Đế. (II)


Một hôm Phó Đại Sĩ đang giảng kinh, Lương Võ Đế đến thăm. Đại chúng đều đứng dậy nghênh đón, chỉ có Phó Đại Sĩ ngồi yên không động. Cận thần của Hoàng Đế hỏi:
- Hoàng đế giá lâm vì sao thầy không đứng dậy?
- Đất pháp nếu động, tất cả đều không yên.
(Hảo Tuyết Phiến Phiến)

Dưới mắt Phó Đại Sĩ, Hoàng đế và người thường đều bình đẳng không hai. Có tâm bình đẳng thì mới coi người, trâu, cầu, nước chẩy đều là sự vật ảo hóa hà tất phải chấp trước.

[hiendde]

535 Tô Khâm.


Tổ Khâm khi còn theo học với Kinh Sơn, có một vị đồng học là Tu thượng tọa. Tổ Khâm muốn thân cận ông nhưng không có cơ hội. Quá một năm, một hôm đang đi ở hành lang, trông thấy ông bèn lại gần hỏi:
- Năm ngoái muốn nói chuyện với ông, mà ông chỉ tránh tôi là sao?
- Người tu chân chánh, ngay cắt móng tay cũng không có thì giờ, nói gì đến cùng ngươi nói chuyện!
(Hảo Tuyết Phiến Phiến)

Câu đáp thật hay. người tu hành chân chánh ngay thời gian cắt móng tay, móng chân còn không có làm gì có thời gian nói chuyện tầm phào?

[hiendde]

536 Vá hư không.


Có một người làm nghề may vá tên là Hồ Đính Giảo đến tham phỏng Bảo Thọ. Bảo Thọ hỏi:
- Có phải ngươi là Hồ Đính Giảo, người may vá nổi tiếng không?
- Không dám, chính là tại hạ.
- Ngươi giỏi may vá như vậy, có cách nào vá hư không chăng?
- Xin thầy cứ xé rách hư không đi, con sẽ vá lại.
Bảo Thọ không nói một lời, giơ gậy đánh, Hồ Đính Giảo bị đau kêu lên:
- Thầy chẳng muốn phá hư không sao, sao lại đánh lầm con?
Bảo Thọ giận nói:
- Bây giờ ta không nói vì sao ta đánh ngươi. Sau này gập được ông thầy lắm mồm, ông sẽ nói cho ngươi rõ.
Hồ Đính Giảo không hiểu, đành từ biệt. Về sau gập được Triệu Châu bèn kể lại chuyện bị đánh. Triệu Châu hỏi ông:
- Ngươi có biết vì sao bị đánh không?
- Con không biết sai ở chỗ nào?
- Cái hư không của ngươi đã phá nát đường may của ngươi, bị đánh là đúng rồi!
Hồ Đính Giảo nghe rồi liền ngộ.
(Hảo Tuyết Phiến Phiến)

Bảo Thọ nhân Hồ Đính Giảo làm nghề may vá nên nói "Vá hư không" để khai thị cho ông. Khi Hồ Đính Giảo đắc ý bảo thiền sư phá hư không đi rồi mình sẽ vá lại là nhận rằng phải phá trước rồi mới sửa sau. Không ngờ thiền sư lại vác gậy đánh. Đả phá cái chấp ngoại tướng chính là đả phá hư không. Hồ Đính Giảo không hiểu nghĩa "Không", tự mình không sửa được ngã chấp làm sao sửa được hư không? May được Triệu Châu chỉ cho mà ngộ.

[hiendde]

537 Hư Vân.


Hư Vân pháp sư có làm một bài kệ:
杯子 撲 落 地
Bôi tử phác lạc địa
響聲 明 瀝 瀝
Hưởng thanh minh lịch lịch
虛空 粉 碎 也
Hư không phấn toái dã
狂心 當 下 息
Cuồng tâm đương hạ tức
虛 雲
Hư Vân
Chén nước rơi xuống đất,
Tiếng vọng lên rõ ràng
Hư không đà vỡ nát
Cuồng tâm lập tức ngưng.
(Ngộ Không dịch)
(Nhất Vị Thiền: Quyển Hoa)

Các thiền sư thường dùng hét, đánh để khai ngộ cho thiền sinh.
Họ đã quan sát và thấu hiểu trình độ của thiền sinh tới đâu, còn chấp trước hoặc thiếu sót điều gì, cũng như lời của Khổng Minh nói với Chu Du trong trận Xích Bích "Muôn việc đủ cả, chỉ thiếu gió đông.” Điều trọng yếu là thiền sinh đã sẵn sàng chưa; nếu chưa thì dù thiền sư có giúp đỡ đánh, hét trăm lần, ném vỡ chén ngàn lần cũng vô ích thôi.

[hiendde]

538 Cỗ cúng của Vân Môn.


Một hôm, trong buổi giảng pháp Vân Môn hỏi đại chúng:
- Các ngươi có muốn gập chư tổ không?
Trước khi mọi người kịp trả lời, ông giơ gậy lên trên đầu họ và nói:
- Chư tổ ở trên đầu các ngươi.
Lại hỏi tiếp:
- Các ngươi có muốn nhìn thẳng vào mặt họ không?
Ông chỉ xuống đất và nói:
- Họ đều ở dưới chân các ngươi.
Sau một lúc ông nói:
- Ta sửa lễ cúng họ, nhưng bọn quỷ đói chẳng bao giờ thỏa mãn.
(Zen Koans)

Vân Môn là một vị thiền sư lớn, sáng tổ của dòng thiền Vân Môn, là thầy của hơn 90 vị thiền sư, là một thiền sư trí tuệ và có tài nói năng lưu loát. Ở đây, ông khuyên chúng ta nếu muốn biết tinh tủy của Thiền thì đừng tìm kiếm ở Ấn Độ, hay ở thời xưa. Hãy nhìn đây, ngay ở trên đầu chúng ta. Giác ngộ, niết bàn ở ngay dưới chân ta. Vân Môn làm cỗ cúng nhưng cô hồn chẳng bao giờ thỏa mãn vì họ không ăn được. Chúng ta nào khác gì lũ qủy đói, tìm kiếm Niết Bàn khi chúng ta đang ở trong đó.

[hiendde]

539 Chân Hòa Thượng không thể dối.


Triệu Châu lúc còn nhỏ, theo học Nam Tuyền, có một lần dẫn câu nói của Nam Tuyền "Đạo không lìa vật, lìa vật không phải là Đạo" đem hỏi Nam Tuyền:
- Cái Đạo siêu việt đó là gì?
Nam Tuyền giơ gậy đánh, Triệu Châu nắm lấy gậy nói:
-Về sau thầy nên cẩn thận, đừng đánh lầm người!
Nam Tuyền bèn khen Triệu Châu rằng:
- Rồng, rắn dễ phân biệt, chân hòa thượng không thể dối.
(Nhất Vị Thiền: Quyển Nguyệt)

Kiến thức và đảm thức của Triệu Châu đều hơn người, chân hòa thượng không thể dối, chân thiền sư cũng không thể dối người.

[hiendde]

541 Một nụ cười trong đời.


Mặc Nguyên không bao giờ mỉm cười cho đến chót đời. Khi sắp mất ông triệu tập đồ đệ lại và bảo:
- Các ngươi đã học với ta trên mười năm, hãy nói cho ta biết các ngươi hiểu Thiền như thế nào? Ai diễn tả được rõ ràng sẽ kế vị ta và được truyền y bát.
Mọi người nhìn bộ mặt khó đăm đăm của Mặc Nguyên nhưng không ai trả lời. Diên Trường, một đệ tử lâu năm bước đến gần và đẩy bát thuốc trên bàn cạnh giường về phía trước vài phân. Mặc Nguyên nghiêm mặt hỏi:
- Đó là tất cả sự hiểu biết của ngươi sao?
Diên Trường lại đẩy bát thuốc về chỗ cũ.
Mặc Nguyên mỉm cười rạng rở:
- Tên vô lại, ngươi đã học với ta trên mười năm mà chưa thực biết ta. Hãy nhận lấy y bát.
(Zen Koans)

Diên Trường đẩy bát thuốc về phía thầy biểu thị trong giây phút cuối cùng của thầy, ông không thể bàn về Thiền, ông chỉ muốn thầy sống. Khi nghe thầy hỏi, ông dời bát thuốc về chỗ cũ có ý nói "Nếu thầy cố nài con sẽ lấy lại thuốc, dù thầy có mất, xin đừng lo, con sẽ trông nom tự viện.”
Mặc Nguyên mỉm cười vì đã yên tâm về người kế vị.

[hiendde]

542 Thần Tú.


Thần Tú từ nhỏ đã xem nhiều sách vở, sau quyết chí xuất gia, theo Ngũ tổ tu học, được Ngũ tổ rất trọng. Ngũ tổ có lần nói với ông:
- Ta đã độ cho nhiều người, nhưng có thể thông đạt, viên mãn quán chiếu thì không có ai sánh bằng ngươi.

Thần Tú tuy không được truyền y bát, nhưng vẫn phụng sự thầy cho đến khi Ngũ tổ mất. Về sau, ông về trú ở Giang Lăng Đương Dương Sơn. Danh tiếng truyền khắp thiên hạ. Nữ Hoàng đế Võ Tắc Thiên nghe danh, hạ chiếu vời vào cung. Khi kiệu ông vào tới cung, Võ Tắc Thiên hoàng đế quỳ ngay xuống đất nghênh đón, lại sai thiết lập đạo trường ở trong cung để cung dưỡng và thường đến hỏi đạo. Về sau, ông muốn trở lại Đương Dương Sơn, Võ Tắc Thiên lại sai lập chùa cho ông. Theo sách vở chép lại, các vương công đại thần và thứ dân hàng ngày đến tham học với ông cả vạn người. Ông có lưu lại bài kệ:
一切 佛 法
Nhất thiết Phật pháp
自心 本 有
Tự tâm bản hữu
將心 外 求
Tương tâm ngoại cầu
捨父 逃 走
Xả phụ đào tẩu

Phật pháp do tâm
Tất cả đều vậy
Tưởng tìm ngoài tâm
Bỏ cha mà chạy.

Năm 705, Võ Tắc Thiên và Trung Tông hạ chiếu vời Huệ Năng vào kinh thuyết pháp. Trong chiếu nói là do Thần Tú và Huệ An suy cử. Sự kiện này cho thấy Thần Tú là một người cởi mở, hoạt bát, không hề hận Huệ Năng mà còn kính phục nữa. Vào lúc vãn niên, danh vọng của Huệ Năng ở phương Nam lên cao, một đệ tử của Thần Tú là Thích Nghị xuống phương Nam tìm Huệ Năng để tranh biện lại còn nói:
- Huệ Năng một chữ cũng không biết thì có kiến thức gì?
Thần Tú nghe được chuyện này, bảo đồ đệ rằng:
- Huệ Năng được vô sư trí, thân ngộ thượng thừa ta chẳng bằng được. Vì vậy, thầy ta là Ngũ tổ mới thân truyền y pháp đâu để uổng phí? Ta hận vì thọ quốc ân, lại ở xa quá không thể thân cận mà học hỏi được!
(Hảo Tuyết Phiến Phiến)

Lời nói của Thần Tú khiến chúng ta cảm động. Từ ngàn năm qua, rất nhiều sách Thiền coi nhẹ và nói xấu Thần Tú. Thực ra, ông là một người đáng kính phục. So sánh hai bài kệ trình Ngũ tổ (xem công án 264) thì bài kệ của Thần Tú cho thấy ông ngừng lại ở "Hữu.” Ông nhận rằng Thiền có mục đích, có thể đạt được. Kỳ thực, lau chùi bụi bặm của tâm linh chỉ là quá trình không phải là mục đích. Mặc dầu muốn tâm linh an tịnh phải trải qua giai đoạn lau chùi, nhưng muốn được Bát Nhã, thì không thể chỉ dựa vào lau chùi mà được.
Bài kệ của Huệ Năng cao hơn Thần Tú vì ông giảng thật tướng của Bát Nhã, cho chúng ta biết Bát Nhã không thể gọi thành một danh tướng. Không thể nói là đài gương sáng, cây bồ đề hoặc nói là cái này, cái kia, hoặc bất cứ cái gì. Bát Nhã là tuyệt đối không tánh. Nếu muốn tìm Bát Nhã bằng cách lau chùi thì Bát Nhã không ở đó. Bởi vì tự tánh thanh tịnh khiến bụi trần không thể bám vào, vì vậy việc gì phải lau chùi?
Đốn pháp của Huệ Năng trở thành dòng Thiền chính khiến Tiệm pháp của Thần Tú bị im tiếng. Mặc dầu vậy, nhân cách và phong cách của ông khiến chúng ta phải ngưỡng mộ.

[hiendde]

543 Châu Quang.


Thủy tổ của Trà Đạo Nhật Bản là Châu Quang. Ông là đệ tử của Nhất Hưu, thường hay bị ngủ gục, cảm thấy bất an bèn xin thầy thuốc chữa trị. Thầy thuốc khuyên ông nên uống trà, có thể trị được ác tập buồn ngủ. Ông nhận thấy uống trà phải có quy củ, do đó trà đạo được phát sinh.
Khi quy củ trà đạo đã hoàn thành rồi, Nhất Hưu hỏi ông:
- Ngươi lấy tâm cảnh nào khi uống trà?
- Lấy tâm cảnh uống trà lợi cho sức khỏe, mô phỏng Vĩnh Tây thiền sư trong tác phẩm "Uống trà dưỡng sinh ký.”
- Một ông tăng hỏi Triệu Châu "Đại ý của Phật pháp là gì?.” Triệu Châu đáp "Uống trà đi.” Đối với câu trả lời này ngươi thấy sao?
Châu Quang im lặng không đáp. Nhất Hưu sai thị giả bưng một chén trà lại cho Châu Quang. Khi Châu Quang cầm lấy chén trà, Nhất Hưu hét lên một tiếng và lấy tay hất chén trà trong tay Châu Quang rơi xuống đất. Nhưng Châu Quang vẫn đứng yên, sau đó hành lễ và cáo lui. Khi ông ra đến cửa Nhất Hưu gọi:
- Châu Quang!
- Dạ!
- Vừa rồi ta hỏi ngươi tâm đắc khi uống trà, nếu như không nói tâm đắc mà lấy vô tâm uống trà thì sao?
- Liễu lục, hoa hồng.
Nhất Hưu bèn thôi.
(Thiền Tông Tọa Thạch Minh)

Từ đó Châu Quang cải biến tâm cảnh uống trà, hoàn thành trà đạo bao hàm thiền cơ trong đó. Không phải vì hứng thú, sức khỏe, khảo cứu trà đạo mà là thâm ngộ thiền diệu thú "Uống trà đi.” Câu nói đó bao hàm toàn bộ kinh nghiệm nhân sinh.

[hiendde]

544 Sau bức mành giấy.


Thiền sư Tiệm Nguyên ngồi đằng sau một bức mành giấy. Một ông tăng vào độc tham phải nhấc mành lên để chào thầy; ông nhận xét:
- Lạ thật!
Thiền sư nhìn ông im lặng sau đó hỏi:
- Ngươi hiểu không?
- Con không hiểu.
- Trước khi chư Phật xuất hiện, thế giới cũng như lúc này sao ngươi không hiểu?
Về sau, ông tăng đem chuyện này đi hỏi Thạch Sương. Thạch Sương khen ngợi Tiệm Nguyên:
- Tiệm Nguyên giống như một vị thầy dậy bắn cung, ông không bao giờ buông tên mà không trúng đích.
(Zen Koans)

Phương pháp giảng dạy của Thiền là trực giác và không lời. Tiệm Nguyên im lặng và sau đó hỏi ông tăng có hiểu không. Ông tăng này phải là một ông tăng mới vào nghiệp lâm (?) vì ông không hiểu câu hỏi. Tiệm Nguyên có giải thích cho ông nói rằng ngay từ ban sơ vạn vật đã tự như. Khi Thạch Sương nghe được chuyện này ông nhận xét rằng Tiệm Nguyên đã chỉ pháp một cách trực tiếp nhưng ông tăng không hiểu. Đáng thương cho ông tăng, ông không thể thấy sự việc ở ngay trước mắt mặc dầu đã được thiền sư chỉ điểm.

[hiendde]

545 Cành cây.


Đời Đường, thiền sư Tuyết Phong một hôm ngắm một cành cây thấy rất đẹp bèn nhặt về dâng sư phụ là Đạo An, trên đề mấy chữ "Vốn tự nhiên, không đẽo gọt." Đạo An nhận được lễ vật, vừa thưởng thức, vừa khen đồ đệ:
- Bản sắc của người ở núi là không dùng đao búa.
(Thiền Sinh Mạng Đích Vi Tiếu)

Người sinh hoạt trong chân không diệu hữu không tạo tác, không tham lam, không hư ngụy đó là tông chỉ tu hành lý "không" của nhà Phật.

[hiendde]

546 Lương Khoan.


Lương Khoan cả đời tu Thiền, thành tựu rất cao. Khi trở về già, một hôm nhận được thư nhà cho biết cháu ngoại chẳng chịu làm ăn gì cả chỉ lo ăn uống chơi bời, không chóng thì chầy sẽ khuynh gia bại sản. Người nhà hy vọng ông trở về khuyên bảo cháu. Do đó, Lương Khoan từ ngoài ngàn dậm trở về quê. Đứa cháu ngoại cũng rất vui được gập ông cậu, và giữ ông ở lại nhà một đêm. Đêm đó, Lương Khoan cũng không hề dạy dỗ hay mắng mỏ gì cháu. Sáng hôm sau khi sắp đi Lương Khoan bảo cháu:
- Cậu đã già rồi, hai tay đều run rẩy, cháu có thể giúp cậu xỏ dép vào chân không?
Đứa cháu vui vẻ giúp cậu; lúc đó Lương Khoan mới nói:
- Cám ơn cháu, đấy cháu xem người già mỗi ngày mỗi yếu, cháu nên bảo trọng cho mình, lúc còn trẻ nên làm người tốt, làm tốt sự nghiệp.
Lương Khoan nói rồi bỏ đi, một lời trách cũng không; vậy mà từ đó người cháu không còn tiêu pha xa xỉ nữa.
(Thiền Sinh Mạng Đích Vi Tiếu)

Cái công phu của Lương Khoan đó là lòng khoan dung, chỉ cần hai ba câu là có thể cảm động đối phương, tạo nên kết quả tốt đẹp nhất.

[hiendde]

547 Pháp Nhãn.


Đời Đường, Pháp Nhãn Văn Ích là một vị thiền sư rất trọng sự tích cực thực tiễn. Một hôm có ông tăng hỏi:
- Thế nào là đạo làm người?
- Thứ nhất là dạy ngươi làm, thứ hai cũng kêu ngươi làm.
(Thiền Sinh Mạng Đích Vi Tiếu)

Mỗi người phải có lòng tích cực mới có thể đạt được hạnh phúc chân chính. Một câu ngạn ngữ nói "Phú quý chẳng quá ba đời.” Câu nói này không phải là hoàn toàn tuyệt đối nhưng thường chúng ta thấy các nhà khá giả thiếu xót sự dậy dỗ con cái tinh thần tinh tiến. Một người tinh tiến trước hết phải đặt mục đích hợp lý, sau cố gắng thực hiện thì mới có được khoái hoạt mãn túc.