932 replies to this topic

[hiendde]

804. Quan Sơn.


Có ông tăng bạch với Quan Sơn:
- Đệ tử đến đây mong giải quyết vấn đề sinh tử, xin thầy chỉ thị.
Thiền sư hét lớn rồi bảo:
- Nơi đây, Huệ Huyền không có sinh tử (Huệ Huyền là pháp danh của Quan Sơn).
Sư phụ của Quan Sơn là Đại Đăng quốc sư khi tu hành ở Ngũ Điền Thụ gia nhập nhóm ăn mày; sống với họ nhiều năm nên bị cố tật. Khi ngộ đạo rồi vì chân bị tật nên không thể ngồi kiết già được. Khi sắp mất nói:
- Lúc trước ta đều phải nghe ngươi, lần này ngươi phải nghe ta!
Nói rồi tự chặt chân, ngồi thiền mà mất.
Một hôm, Quan Sơn xếp đặt hành trang, kêu đệ tử Thọ Ông bảo:
- Ta muốn ra ngoài vân du ít ngày.
Nói rồi 2 người cùng đi ra Phong Thủy Tuyền, Quan Sơn đứng nghỉ dưới gốc cây, an nhiên mà hóa; ấn chứng câu thường nói:”Nơi đây Huệ Huyền không có sinh tử.”
(Nhất nhật nhất thiền ngữ)

[hiendde]

805. Đạo Khải.


Phù Dung Đạo Khải làm bài kệ phó pháp trao lại cho thị giả rồi mất:
吾年 七 十 六
Ngô niên thất thập lục
世緣 今 已 足
Thế duyên kim dĩ túc
生不 愛 天 堂
Sinh bất ái thiên đường
死不 怕 地 獄
Tử bất phạ địa ngục
撒手 橫 身 三 界 外
Tát thủ hoành thân tam giới ngoại
騰騰 任 運 何 拘 束
Đằng đằng nhậm vận hà câu thúc.

Đã bẩy sáu năm trường
Thế duyên cũng tạm được
Sống chẳng thích thiên đường
Chết chẳng sợ địa ngục.
Buông tay, ngoài tam giới
Chẳng gì có thể trói.
(Thiền ngoại thuyết thiền)

[hiendde]

806. Khoái Xuyên.


Khoái Xuyên (? – 1582) đức hạnh kiêm bị, được võ tướng Võ Điền Tín Huyền mời về trụ trì ở Huệ Lâm Tự, lấy sư lễ mà đãi. Chức Điền Tín Trưởng chinh phạt họ Võ rồi, do kính mộ Khoái Xuyên đã lâu, dùng hậu lễ đối đãi nhưng hòa thượng quật cường không khuất phục. Lòng tự tôn của Tín trưởng bị tổn thương, trong lòng rất bất mãn. Chính lúc đó lại biết cừu địch của mình là Tả tả Đại Nghĩa Bật trốn ở Huệ Lâm tự và sau đó đào thoát. Tín Trưởng nổi giận hạ lịnh bao vây Huệ Lâm Tự, bức chư tăng thối lui lên lầu, dùng lửa thiêu đốt. Khoái Xuyên ngồi đối mặt với đại chúng, trước tiên bảo mọi người nói lời sau cùng, sau đó tự nói:
An thiền chẳng cần tu sơn thủy
Diệt hết tâm đầu, lửa tự mát.
Nói rồi tiến vào hỏa định.
(Nhất nhật nhất thiền ngữ)

[hiendde]

807. Huệ Xuân.


Một hôm, ngoài cửa Tiểu Điền Nguyên Tối Thừa Tự xuất hiện một thiếu nữ, yêu cầu xuất gia. Cô vào khoảng hai mươi mấy tuổi , xinh đẹp, cao quý. Trụ trì là Liễu Am hòa thượng ra coi thì ra chính là cô em gái mình, bèn nói:
- Cửa thiền chẳng thích hợp với đàn bà, con gái. Tuy không thiếu gì đàn bà, con gái đi tu, nhưng cũng không thiếu gì trường hợp làm ô uế cửa Thiền. Huống chi cô lại xinh đẹp hơn người, đương nhiên không thích hợp xuất gia.
Thiếu nữ nghe xong đi ra dùng kìm lửa phá hủy dung nhan, sau đó lại yêu cầu xuất gia. Liễu Am cuối cùng phải chấp nhận cho cô xuống tóc, đặt pháp danh là Huệ Xuân.
Vào lúc vãn niên, Huệ Xuân sống ở trước cửa chùa, nấu trà đãi khách đến viếng chùa. Mọi người đều biết cô là một ni cô từ bi hoàn hảo. Một hôm, cô xếp một đống củi trước cửa chùa ngồi vào trong đó, tự châm lửa đốt và tiến vào hỏa định. Liễu Am chạy ra hỏi:
- Ni cô, có nóng không?
Huệ Xuân ngồi yên đáp:
- Nóng lạnh chỉ người triệt ngộ mới biết.
(Nhất nhật nhất thiền ngữ)
Từ 802 – 809:
Ham sống sợ chết là thường tình của con người. Khi chết không tự làm chủ mà phải do Diêm Vương xếp đặt. người đắc đạo thì không thế, muốn sống là sống, muốn chết là chết. Thực ra nói sống chết là đối với người phàm mà thôi. Dùng con mắt thánh mà nhìn thì không có gì gọi là sống, là chết. Gọi sống, chết là y theo tục đế, tạm thời giả lập các pháp vốn không sinh diệt, không đến đi, không một không khác, chẳng đoạn chẳng thường làm sao có sinh tử? Chẳng những không có sinh tử mà cả đến Niết Bàn cũng không nữa. Nói có sinh tử chẳng qua là để thị hiện mà thôi. Do đó du hí sinh tử, đi ở tự do không phải là làm sự kỳ lạ để hoặc chúng mà là phương tiện hóa độ.
(Hùng Uyển)

[hiendde]

808. Không thè lưỡi.


Một ông tăng hỏi Lợi Sơn:
- Các hiện tượng ngoại tại đều trở về không, còn không thì trở về đâu?
- Không thè lưỡi.
- Vì sao?
- Trong ngoài một dạng.
(Thiền cơ)
Câu đáp “Trong ngoài một dạng” ám chỉ phàm thánh là một.

[hiendde]

809. Không có tâm đạo.


Văn Đạo là một vân thủy tăng vì ngưỡng mộ đạo phong của Huệ Huân, trèo núi băng rừng từ ngàn dặm tới tham phỏng. Văn Đạo tới trước động Huệ Huân cư trú thưa:
- Mạt học Văn Đạo thường ngưỡng mộ cao phong của thầy, nay đến thân cận, mong thầy từ bi khai thị.
- Trời đã tối rồi, hãy tá túc một đêm đã.
Hôm sau, Văn Đạo tỉnh dậy thấy Huệ Huân đã dậy từ lâu, nấu cháo đã xong. Khi dùng bữa sáng vì trong động không dư bát, Huệ Huân bèn ra ngoài động, thuận tay nhặt một mảnh xương sọ vào múc cháo đưa cho Văn Đạo. Văn Đạo còn do dự không biết có nên nhận hay không, Huệ Huân bảo:
- Ngươi không có đạo tâm, không phải vì pháp mà lại.Ngươi lấy sạch bẩn, yêu ghét mà xử sự tiếp vật, làm sao đắc đạo được?
(Tinh Vân thiền thoại)
Đạo đích thực không thiện ác, không sạch bẩn. Văn Đạo có niệm yêu ghét là có tâm phân biệt, đương nhiên là phải bị mắng rồi!

[hiendde]

810. Giết người sao?


Một ông tăng tóm chặt lấy Đồng Phong. Đồng Phong hét lên:
- Định giết người sao?
Ông tăng buông thiền sư ra và hỏi:
- Kêu cái gì?
- Ai kêu đó?
Ông tăng hét lên, thiền sư quơ gậy đánh, ông tăng bỏ chạy, ngoảnh đầu lại nói:
- Đợi chút nữa rồi hãy đánh.
Thiền sư cả cười.
(Thiền cơ)
Ông tăng ‘tóm chặt” lấy Đồng Phong, nên Đồng Phong bảo “Định giết người sao?” là ám chỉ ông tăng đừng chấp hãy “buông tay.”

[hiendde]

811. Ý tổ sư từ Tây sang.


Có tới hơn 230 công án về câu hỏi này, ở đây chúng tôi chỉ nêu ra 10 câu trả lời tiêu biểu:
1/. Hương Lâm: Ngồi lâu sanh mệt.
(Bích Nham lục)
2/. Triệu Châu: Răng mọc lông
(Không Tốc tập)
3/. Cửu Phong : Một tấc lông rùa nặng 9 cân.
(Không Tốc tập)
4/. Thạch Sương : Nếu có người rơi xuống giếng sâu ngàn thước, ngươi có thể cứu hắn ra mà không dùng dây thì ta sẽ bảo.
(Bích Nham lục)
5/. Đại Hải : Tây sang không ý.
(Ngũ đăng hội nguyên)
6/. Phúc Thuyền : Tốt nhất là đừng mắng chửi tổ sư.
(Ngũ đăng hội nguyên)
7/. U Khuê : Trâu bùn từng bước, từng bước đi trước người.
(Ngũ đăng hội nguyên)
8/. Long Vân : Tối qua, trong chuồng mất trâu.
(Ngũ đăng hội nguyên)
9/. Ô Thạch : Người thích đến, đi là ai?
(Ngũ đăng hội nguyên)
10/. Lạc Phố : Trả lời bằng một bài kệ:

深嵐 覆 處
Thâm lam phú xứ
出聚 藏 峯
Xuất tụ tàng phong
白日 輝. 時
Bạch nhật huy thời
碧潭 無 影
Bích đàm vô ảnh.

Sơn lam mờ trời đất
Từ hang bay phủ non
Lúc vầng dương chói lọi
Đầm biếc bóng hình không.
(Hân Mẫn dịch, Hư Đường lục)
Đối với câu hỏi trên, có nhiều câu đáp khác nhau. Có câu chẳng ăn nhập gì đến câu hỏi cả, khiến ta bị mê hoặc. Sự thực thì Thiền môn lấy câu “Chỉ thẳng tâm người, thấy tánh thành Phật” là tông chỉ cho nên không chấp vào văn tự, ngôn ngữ, kinh điển, tranh, tượng; nếu không thì là bỏ gốc mà tìm ngọn. Trang Tử nói:” Được cá quên nơm, được thỏ bỏ bẫy”, Lão Tử:”Đạo có thể nói thì không phải là Đạo thường, tên có thể gọi thì không phải là tên thường.” Tất cả đều cùng một ý “Được ý quên lời” Kinh Kim Cương nói: “Chánh pháp còn nên xả huống hồ là phi pháp.” Lời nói chỉ thẳng chỉ là một phương tiện thôi, dù nói dọc, nói ngang, phải, trái, thiên biến vạn hóa cũng là dao sắc chặt đứt những dây leo mê chấp mà lãnh ngộ tự tánh.
(Hùng Uyển)

[hiendde]

812. Đại Đăng quốc sư.


Một ông tăng hỏi Đại Đăng quốc sư:
- Đối với những câu hỏi khó, đại sư đều tự do trả lời được là tại sao?
- Vì 12 thời lão tăng đều dùng.
(Thiền đích cố sự hựu nhất tập)

Ở đây dùng 2 chữ tự do của Thiền sư là như vậy sao? Tức là xử dụng 12 thời? Trong 12 thời, tất cả các vấn đề khởi diệt đều không trói buộc được tâm, tâm vẫn tự chủ xử lý. Một công án khác cũng tương tự như công án trên chúng tôi cũng xin chép ra đây:
Một ông tăng hỏi Triệu Châu:
- Làm sao làm chủ trong 12 thời?
- Ngươi bị 12 thời chuyển, còn ta chuyển 12 thời.

[hiendde]

813. Bắc Dã.


Bắc Dã đến nhà tù thuyết pháp. Ông đưa mắt nhìn mấy trăm tù nhân, chắp 2 tay lại:
- Các người đều là Phật, đều có tâm Phật, chỉ vì nhân duyên không tốt nên ra nông nỗi này, thực khiến lão tăng đau lòng.
Nói rồi bật khóc. Các tù nhân đều cảm động, cúi đầu rơi lệ.
(Thiền đích cố sự hựu nhất tập)
Thân mình chính là Phật, chỗ này chính là liên hoa quốc, sum la vạn tượng đều phóng quang minh.

[hiendde]

814. Nhà ở đâu?


Nga Sơn ở Thiên Long Tự là một vị Thiền sư Nhật Bản nổi danh cận đại. Lúc 5 tuổi được người nhà cõng đến Nga Sơn xin làm đệ tử của Nghĩa Đường hòa thượng. Vừa gặp mặt, Nghĩa Đường hỏi:
- Nhà ở đâu?
- Con quên rồi.
(Thiền đích cố sự hựu nhất tập)
Câu đáp “Con quên rồi” rất có thiền cơ. Thiền cần quên hết, chỉ luận chuyện ngay trước mắt.

[hiendde]

815. Lục Hằng khóc cười.


Lục Hằng thường đến tham phỏng Nam Tuyền. Khi Nam Tuyền mất, Lục Hằng đến chùa phúng viếng. Ông đến trước quan tài cười ha hả. Chấp sự tăng trách:
- Ông là đệ tử sao chẳng khóc mà lại cười?
- Được Đạo chẳng khóc, thầy hãy nói một câu coi!
Chấp sự tăng là một ông tăng không mắt (không hiểu Đạo) nên không trả lời được. Lục Hằng than:
- Trời xanh! Trời Xanh! Tiên sư qua đời đã xa rồi.
Nói rồi buông lời khóc lớn.
(Thiền đích cố sự hựu nhất tập)
Trường Khánh nghe truyện này bình phẩm: “Hiểu Đạo nên cười, chẳng nên khóc.” Ông hy vọng được cười như Lục Hằng.

[hiendde]

816. Không giảng nữa.


Một ông tăng hỏi Sam Dương:
- Thiền sư được đạo lý gì mà trụ trì ngọn núi này?
- Vốn định nói nguyên do nhưng lại sợ gập chuyện tào lao của người khác nên không giảng nữa.
- Không giảng coi sao được?
Thiền sư hét lớn, ông tăng thưa:
- Thì ra là vậy!
Thiền sư quơ gậy đánh, ông tăng cười lớn bỏ đi.
(Thiền cơ)
Đạo lý là chỉ Phật pháp, giảng chỉ là giải thích về Phật pháp không phải là bản thân Phật pháp, không giảng là ám chỉ phải tự ngộ.

[hiendde]

817. Vô Tam.


Vô Tam hòa thượng trụ trì ở Phúc Xương Tự, vốn xuất thân là bần nông; được các Vương công quý tộc quy y. Một võ sĩ thường coi nhẹ ông, nhân ngày hội định làm ông mất mặt trước công chúng. Võ sĩ rót một chén rượu, bưng đến trước mặt ông:
- Tôi xin kính rượu vị nông dân này.
Các tọa khách đều thất kinh, nhưng hòa thượng vẫn mỉm cười đáp:
- Đó chính là hoa sen trong bùn.
Các vương công quý tộc không ai là không khen ngợi. Đây là một công án hữu danh.
(Thiền đích cố sự hựu nhất tập)
Hoa sen không mọc trên núi cao, trên mặt đất, mà mọc trong bùn. Sen nỡ hoa và đồng thời kết quả, không giống như các loại hoa khác: hoa rụng rồi mới kết quả. Đại thừa Phật giáo cũng tương tự như vậy, cũng từ bùn phiền não mà nở hoa Bồ Đề. Hoa quả đồng thời, tức phàm thánh là một. Chúng sanh vốn là Phật, chưa thành Phật đã là Phật rồi.

[hiendde]

817. Vô Tam.


Vô Tam hòa thượng trụ trì ở Phúc Xương Tự, vốn xuất thân là bần nông; được các Vương công quý tộc quy y. Một võ sĩ thường coi nhẹ ông, nhân ngày hội định làm ông mất mặt trước công chúng. Võ sĩ rót một chén rượu, bưng đến trước mặt ông:
- Tôi xin kính rượu vị nông dân này.
Các tọa khách đều thất kinh, nhưng hòa thượng vẫn mỉm cười đáp:
- Đó chính là hoa sen trong bùn.
Các vương công quý tộc không ai là không khen ngợi. Đây là một công án hữu danh.
(Thiền đích cố sự hựu nhất tập)
Hoa sen không mọc trên núi cao, trên mặt đất, mà mọc trong bùn. Sen nỡ hoa và đồng thời kết quả, không giống như các loại hoa khác: hoa rụng rồi mới kết quả. Đại thừa Phật giáo cũng tương tự như vậy, cũng từ bùn phiền não mà nở hoa Bồ Đề. Hoa quả đồng thời, tức phàm thánh là một. Chúng sanh vốn là Phật, chưa thành Phật đã là Phật rồi.