932 replies to this topic

[hiendde]

115. Rợ Hồ không râu.

Hoặc Am khi xem một bức tranh vẽ Bồ Đề Đạt Ma rậm râu bèn phàn nàn rằng: "Sao tên rợ Hồ này lại không râu?"
(Vô Môn Quan)
Lời nói và khái niệm đều do tâm tạo, chỉ làm che lấp chân lý; phải nắm bắt chân lý, chứ đừng khư khư chấp vào cái bóng của nó.
(Sekida)

[hiendde]

116. Tới Giang Bắc hoặc Giang Nam Hỏi Lão Vương.

Có ông tăng hỏi Trí Môn :
- Hoa sen chưa ra khỏi nước thì thế nào?
- Là hoa sen.
- Khi ra khỏi nước rồi thì sao?
- Là lá sen.
Tuyết Đậu có bài kệ:
蓮花 荷 葉 報 君 知
Liên hoa hà diệp báo quân tri
出水 何 如 未 出 時
Xuất thủy hà như vị xuất thời
江北 江 南 問 王 老
Giang bắc giang nam vấn vương lão
一狐 疑 了 一 狐 疑
Nhất hồ nghi liễu nhất hồ nghi.
Hoa sen lá cọng bảo anh tri
Khỏi nước sao bằng chưa khỏi thì
Giang Bắc, Giang Nam hỏi Vương lão
Một hồ nghi, lại một hồ nghi.
(Thích Thanh Từ dịch)
(Bích Nham Lục)

Hoa sen chỉ thể, lá sen chỉ dụng. Thể, dụng là một. Nếu chẳng hiểu thì có thể đi Giang Bắc hoặc Giang Nam mà hỏi lão Vương (chỉ Nam Tuyền hoặc bất cứ một người nào đó). Đừng đi hỏi một người nào khác vì thắc mắc sẽ vô tận khi mình chưa tự giác.
Dã Hồ tính rất đa nghi, khi qua sông đóng băng thường lắng nghe tiếng nước chẩy dưới băng. Nếu thấy băng dầy thì mới chịu đi qua, từ đó mà có từ ngữ hồ nghi. (Long Mãn)

[hiendde]

117. Tuyết đầy chén bạc.

Một ông tăng hỏi Ba Lăng:
- Đề Bà Tông là thế nào?
- Tuyết đầy chén bạc.
(Bích Nham Lục)
Ba Lăng là đệ tử của Vân Môn; Đề Bà là tên của Cana Đề Bà tôn giả, là đệ tử của ngài Long Thọ, là một người rất giỏi biện luận.
Tuyết chỉ Đề Bà Tông, chén bạc chỉ Phật giáo.
(Sekida)
Câu hỏi của ông tăng trong công án này có nghĩa là “Thiền là gì?” Tuyết đầy chén bạc, chúng cùng mầu trắng rất khó phân biệt, nhưng chúng khác nhau. Thiền có thể mô tả dưới 3 khía cạnh: thể, tướng, dụng. Nhưng nếu chỉ nhìn từ một khía cạnh thì không thấy Thiền mặc dù mỗi phương diện đều là Thiền.
(Kubose)

[hiendde]

118. Trường Sa đi dạo.

Một hôm, Trường Sa lên núi tản bộ. Khi về đến cổng chùa, thủ tọa hỏi rằng :
- Lão sư đi đâu vậy?
- Lên núi tản bộ.
- Đi tới đâu mới về?
- Trước, theo lối cỏ thơm mà đi; sau theo lối hoa rụng mà về!
- Rất giống xuân ý.
- Còn hơn sương thu rơi trên hoa sen.
(Bích Nham Lục)
Câu hỏi của thủ tọa "Lão sư đi đâu vậy?" là hỏi lão sư đã đạt tới cảnh giới nào?
Câu đáp của Trường Sa "Trước, theo... mà về" là nói "vô tâm" đi chơi núi thì còn có cảnh giới nào mà đạt.
Câu nói của thủ tọa "Rất giống xuân ý" là một cái bẫy giương ra, nếu Trường Sa trả lời thẳng thì "vô tâm" sẽ biến thành "hữu tâm.”
Trường Sa đáp "Còn hơn sương thu rơi trên hoa sen.” Sương thu là phiền não, hoa sen là mê hoặc, ý nói vô tâm đã thắng phiền não và mê hoặc.
(Long Mãn)

[hiendde]

119. Ngồi một mình trên đỉnh núi Đại Hùng.

Có ông tăng hỏi Bách Trượng:
- Thế nào là kỳ đặc?
- Bách Trượng ngồi một mình trên đỉnh núi Đại Hùng.
Ông tăng bèn lạy tạ.
(Bích Nham Lục)
Sự kỳ đặc chỉ sự giác ngộ. Câu đáp của Bách Trượng có nghĩa là khi Thân và Tâm hợp nhất.
(Long Mãn)

[hiendde]

120. Cơm trong bình bát, nước trong thùng.

Có ông tăng hỏi Vân Môn :
- Thế nào là trần trần tam muội?
- Cơm trong bình bát, nước trong thùng.
(Bích Nham Lục)
Trần trần là rất nhỏ, tam muội là định. Nếu có thể đem quán niệm tập trung vào một vi trần thì đạt được định. Câu đáp chỉ cảnh giới Tâm Vật hợp nhất.
(Long Mãn)

[hiendde]

121. Hoa Dược Lan.

Có ông tăng hỏi Vân Môn :
- Thanh tịnh pháp thân là thế nào?
- Hoa Dược Lan.
- Nếu đệ tử cứ hiểu như vậy thì sao?
- Là sợi lông vàng của sư tử.
(Bích Nham Lục)
Hoa Dược Lan : là hàng cây trồng quanh nhà cầu để át đi mùi hôi thối. Câu đáp của Vân Môn phá chấp Phật là phải thanh tịnh, để diễn ý bình đẳng. Ông tăng muốn chắc nên hỏi lại. "Sợi lông vàng của sư tử" là chỉ đừng để bề ngoài mê hoặc. Trong kinh Báo Ân có kể câu chuyện một con sư tử hay đến nghe các ông tăng tụng kinh. Một người thợ săn muốn bắn con sư tử này để lột da mang dâng vua. Ông ta cạo đầu, khoác áo cà sa giả làm tăng, và bắn được con sư tử. Sư tử muốn vồ lại ông, nhưng nghĩ ông là tăng nên thôi và chịu chết. Câu nói của Vân Môn có nghĩa là "Ngươi chưa đạt tới cảnh giới tịnh, uế bất nhị đâu, hãy còn xa lắm!" (Viên Thông)

[hiendde]

122. Mù, câm, điếc.

Huyền Sa bảo đệ tử rằng :
- Các thiền sư đều muốn phổ độ chúng sanh. Nay có người mù đến, giơ phất tử lên, hắn không thấy. Có người câm đến, kêu hắn nói, hắn không nói được. Có người điếc đến, bảo hắn hắn chẳng nghe. Vậy làm sao mà phổ độ? Nếu không cứu độ được, vậy Phật pháp chẳng là không linh nghiệm sao?
Có ông tăng đem chuyện trên đi hỏi Vân Môn. Vân Môn nói :
- Ngươi lạy đi.
Ông tăng lạy rồi đứng đó. Vân Môn giơ gậy như muốn đẩy ông tăng, ông tăng bèn thối lui.
Vân Môn nói :
- Ngươi chẳng mù.
Lại nói :
- Ngươi lại đây.
Ông tăng lại gần.
Vân Môn nói:
- Ngươi chẳng điếc!
Lại hỏi :
- Ngươi hiểu chưa?
- Chưa hiểu.
- Ngươi cũng chẳng câm.
Lúc đó, ông tăng hốt nhiên đại ngộ.
(Bích Nham Lục)
Ông tăng coi mình như người bàng quan, đem trường hợp 3 người bệnh mà hỏi Vân Môn. Do Vân Môn chỉ điểm mới biết chính mình là 3 người bệnh đó: có mắt như mù, có tai như điếc, có miệng mà câm.
(Viên Thông)

[hiendde]

123. Thể dụng của Bát Nhã.

Có ông tăng hỏi Trí Môn:
- Thể của Bát Nhã là gì?
- Trai ngậm trăng sáng.
- Dụng của Bát Nhã là gì?
- Con thỏ mang thai.
(Bích Nham Lục)

Bát Nhã là Trí Huệ khai ngộ. Trí huệ này khác với trí thức. Ông tăng lấy Bát Nhã phân ra Thể, Dụng để hỏi, nhưng Trí Môn trả lời đều cùng một dạng; chỉ thay trai bằng thỏ. Trai ngậm hạt trai, dưới ánh trăng chiếu xán lạn; thỏ mang thai cũng mỹ lệ. Ý của Trí Môn là trí huệ khai ngộ như trăng sáng chiếu khắp vạn vật. Trăng là chỉ Bát Nhã, chiếu khắp vạn vật là chỉ lòng từ bi của bậc bồ tát muốn độ tất cả chúng sanh.
(Viên Thông)

[hiendde]

124. Ba cân gai.

Có ông tăng hỏi Động Sơn:
- Thế nào là Phật?
- Ba cân gai.
Ông tăng không hiểu chạy đi hỏi Trí Môn :
- Phật tức ba cân gai nghĩa là sao?
Trí Môn đáp :
- Trăm hoa nở đẹp như gấm thêu.
Ông tăng vẫn không hiểu, Trí Môn lại nói:
- Trúc phương Nam, mộc phương Bắc.
Ông tăng càng nghe càng không hiểu, quay trở lại Động Sơn và thuật lại đầu đuôi câu chuyện.
Động Sơn dậy ông:
- Nói không tỏ được sự, lời chẳng hợp cơ, chấp lời thì mất mạng, kẹt cú thì bị mê.
(Bích Nham Lục)
Ngôn ngữ chỉ là công cụ để diễn tả chân lý. Nếu chấp vào ngôn từ thì là đánh mất chân lý vậy.
(Thái Chí Trung)

[hiendde]

125. Cảnh Thanh kêu mổ.

Có ông tăng hỏi Cảnh Thanh :
- Học nhân kêu, thỉnh thầy mổ.
- Còn sống chăng?
- Nếu chẳng sống sẽ bị người chê cười.
- Cũng chỉ là gã trong cỏ!
(Bích Nham Lục)
Trong Thiền học có câu "Cơ kêu mổ.” Gà con ở trong trứng muốn ra, dùng mỏ gõ vào vỏ trứng gọi là "kêu.” Gà mẹ ở bên ngoài giúp gà con mổ vào vỏ trứng gọi là "mổ.” Nếu gà con chưa trưởng thành, gà mẹ mổ thì gà con sẽ chết. Nếu gà con mổ nhưng gà mẹ ở bên ngoài không mổ thì gà con cũng chết. Kêu và mổ phải đồng thời. Quan hệ giữa thiền sư và đồ đệ cũng giống như gà mẹ và gà con. Thiền không phải là học vấn mà là kinh nghiệm, thiền sư không truyền gì cho đệ tử cả. Đệ tử phải tự cảm giác và linh tánh mà lãnh ngộ. Sư phụ chỉ có thể ám thị, nhưng nếu đệ tử chưa tới trình độ giác ngộ thì cũng vô dụng. Vì vậy sư phụ phải tùy theo tốc độ lãnh ngộ của đệ tử mà chỉ dậy, thời cơ đó gọi là "cơ kêu mổ.”
(Viên Thông)

[hiendde]

126. Củ cải to của Triệu Châu.

Có ông tăng hỏi Triệu Châu:
- Từng nghe hòa thượng thân gập Nam Tuyền phải không?
- Trấn Châu sản xuất củ cải to!
(Bích Nham Lục)
Nam Tuyền và Triệu Châu là 2 vị thiền sư danh tiếng. Nam Tuyền là sư phụ của Triệu Châu, ông tăng dĩ nhiên là biết điều đó, nên muốn qua Triệu Châu mà tìm hiểu thiền phong của Nam Tuyền. Triệu Châu biết thế nên mới trả lời "Trấn Châu sản xuất củ cải to.” Trấn Châu là chỗ ở của Triệu Châu, không phải là chỗ ở của Nam Tuyền. Câu đáp của Triệu Châu có ý nói ta có thiền của ta.
(Viên Thông)

[hiendde]

127. Lông mày Thúy Nham.

Hạ an cư kết thúc rồi, Thúy Nham nói với đại chúng rằng:
- Từ đầu hạ đến nay vì huynh đệ nói pháp, lông mày Thúy Nham còn không?
Bảo Phúc đáp :
- Làm cướp lòng rỗng.
Trường Khánh nói:
- Sinh vậy.
Vân Môn nói :
- Quan!
(Bích Nham Lục)
Tại Ấn Độ bắt đầu từ 15 tháng 5 trời mưa tầm tã trong 3 tháng, các ông tăng không thể đi ra ngoài vì sợ đạp trúng côn trùng vào mùa sinh sôi nẩy nở, nên ở trong chùa mà tu tập. Theo truyền tụng, hễ ai giảng pháp sai thì lông mày bị rụng.
Câu hỏi của Thúy Nham có nghĩa là:"Ta giảng pháp đúng hay sai?" Cũng có nghĩa là "Các ngươi có hiểu không?".
Câu đáp của Bảo Phúc có nghĩa là "Nghe lời giảng chân chính của thiền sư, học nhân chúng tôi rất quý trọng.”
Câu của Trường Khánh có nghĩa là "Đây là giáo huấn chân thật, nên lông mày mọc ra!"
Câu của Vân Môn có nghĩa "Qua cửa rồi thì phải cẩn thận.”
(Viên Thông)

[hiendde]

128. Trước sau ba ba.

Văn Thù bồ tát hỏi Vô Trước:
- Vừa rời chỗ nào?
- Phương Nam!
- Phật pháp phương Nam thế nào?
- Thời mạt pháp, tỳ khưu ít giữ giới luật.
- Tăng chúng nhiều ít?
- Hoặc 300 hoặc 500.
Vô Trước hỏi lại Văn Thù:
- Nơi đây Phật pháp thế nào?
- Phàm, Thánh cùng ở; rồng rắn lẫn lộn.
- Tăng chúng nhiều ít?
- Trước ba ba, sau ba ba!
(Bích Nham Lục)
Ngũ Đài Sơn là Đạo tràng của Văn Thù, cuộc đối thoại này là do Vô Trước khi lên núi gập Văn Thù mà có.
Rồng sống ở trên trời chỉ Phật, rắn sống ở đất chỉ chúng sanh.
Trước chỉ cho đến nay. Sau chỉ vị lai. 3 chỉ số nhiều, 33 chỉ một con số rất nhiều.
Câu nói của Văn Thù có nghĩa là nếu chỉ kể chư tăng hộ pháp không thôi thì Phật pháp không bao lâu sẽ bị suy thoái, cho nên không nên phân tăng, tục, mọi người đều phải hộ pháp thì Phật giáo sau này vẫn hưng thạnh.
(Viên Thông)

[hiendde]

130. Lục bất thâu.

Có ông tăng hỏi Vân Môn:
- Pháp thân là thế nào?
- Lục bất thâu.
(Bích Nham Lục)
Câu đáp của Vân Môn có nghĩa là 6 căn chẳng thâu. 6 căn là: mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý, là 6 giác quan của con người.
Muốn thành Phật thì phải từ bỏ "ngã" và "vọng.” 6 căn chính là ngã và vọng. Mắt thấy sắc thì muốn, tai nghe tiếng du dương liền động tâm, mũi ngửi thấy mùi thơm liền say, lưỡi nếm vị ngọt liền thích, thân cọ sát với người khác phái thì khoái.
Phủ nhận 6 căn, hay vượt lên 6 căn đều còn bị 6 căn trói buộc.
Câu đáp của Vân Môn có nghĩa là:"Ngươi tu chưa đủ, cho nên mới hỏi Phật, hỏi Thiền, đó chỉ là tướng bên ngoài, nếu muốn khai ngộ thì cứ nhìn dưới chân mình, bước từng bước thật trên đường Đạo."
(Viên Thông)