No replies to this topic

[xuongkhuc]

• NHN: tôi tình cờ đọc được câu này của Einstein:” Bạn phải chấp nhận rằng ý tưởng cho rằng thời gian chủ quan với sự nhấn mạnh vào cái “bây giờ” là hoàn toàn không có ý nghĩa khách quan…sự phân biệt giữa qúa khứ, hiện tại và tương lai chỉ là một ảo gíac, tuy nhiên nó lại bền bĩ và liên tục.” Chắc chắn ông ta đã có ý tưởng điên rồ?
  
• NVL: Hoàn toàn không. Trong thế giới bên ngoài, không có qúa khứ, hiện tại và tương lai. Làm thế nào để hiện tại được xác định bởi những các thiết bị? Đó chỉ là một khaí niệm tâm lý.
  
• NHN: Ồ sao thế được. Mọi người đều biết rằng tương lai chưa đến trong khi qúa khứ đã qua. Chúng ta nhớ nó đã xảy ra. Làm thế nào mà ông có thể lẫn lộn hôm qua với ngày mai hay hôm nay được?
  
• NVL: Dĩ nhiên chúng ta phải phân biệt những ngày khác nhau trong một chuỗi liên tiếp. Nhưng đó chỉ là sự đặt tên mà tôi không chấp nhận, ngay cả khi bạn đồng ý với tôi rằng ngày mai không bao giờ đến.
  
• NHN: Đó chỉ là một trò chơi chữ. Ngày mai sẽ đến, chỉ khi nó đến chúng ta mới gọi nó là “hôm nay”.
  
• NVL: Hoàn toàn chính xác. Mỗi ngày đều được gọi là “hôm nay” vào đúng ngày đó. Mỗi thời điểm được gọi là “bây giờ” chỉ khi nó được trải nghiệm. Sự phân chia thành qúa khứ và tương lai chỉ là sự lộn xộn của ngôn ngữ. Để tôi giúp bạn ra khỏi mớ bòng bong này. Mỗi lúc được diễn tả bằng một thời điểm chính xác. Chẳng hạn như 2 giờ chiều ngày 3 tháng 10 năm 2025. Cái hệ thống đánh dấu này hoàn toàn bất kỳ và một khi chúng ta đã chọn một qui ước nào đó thì cái thời điểm của một sự cố hay một lúc nào đó là cố định luôn. Bằng cách đặt tên cho tất cả biến cố, chúng ta có thể mô tả mọi thứ trong thế giới mà không cần nhờ đến những cách xây dựng mơ hồ như qúa khứ, hiện tại và tương lai.
  
• NHN: Nhưng năm 2025 là ở tương lai. Nó chưa đến. Cái hệ thống đánh dấu thời gian của ông đã bỏ qua một phương diện quan trọng của thời gian, đó là nó trôi chảy.
  
• NVL: Khi nói “2025 là năm ở tương lai” bạn muốn nói điều gì? Nó lá qúa khứ của 2026.
  
• NHN: Nhưng bây giờ không phải là 2026.
  
• NVL: Bây giờ à?
  
• NHN: Vâng, bây giờ.
  
• NVL: Bây giờ là lúc nào? Mỗi lúc đều là “bây giờ “ khi chúng ta kinh nghiệm về nó.
  
• NHN: Cái bây giờ này. Tôi muốn nói cái bây giờ này.
  
• NVL: Bạn muốn nói cái năm 2011 là bây giờ?
  
• NHN: Cũng được.
  
• NVL: Không phải 2026 là bây giờ hay sao?
  
• NHN: Không.
  
• NVL: Vậy thì tất cả những gì bạn nói là 2025 nằm trong tương lai của 2011, nhưng lại nằm trong qúa khứ của 2026. Tôi không phủ nhận điều đó vì nó hoàn toàn chính xác với hệ thống đánh dấu thời gian của tôi. Vậy thì, dù sao bạn thấy đó, cái cách nói về qúa khứ, tương lai của bạn là hoàn toàn không cần thiết.
  
• NHN: Nhưng thật là vô lý! 2025 chưa đến. Chắc chắn đó là sự kiện mà chúng ta phải đồng ý chứ?
  
• NVL: Đương nhiên. Tất cả những gì bạn nói là cuộc nói chuyện của chúng ta xảy ra trước 2025. Tôi lập lại. Tôi không phủ nhận có một chuỗi biến cố theo thứ tự với cái trước-sau rõ ràng hay là mối liên hệ qúa khứ-tương lai giữa chúng. Tôi chỉ đơn thuần phủ nhận sự tồn tại của cái qúa khứ này, cái hiện tại này và cái tương lai này. Rõ ràng là không có một hiện tại. Cả hai chúng ta đều có kinh nghiệm riêng về rất nhiều cái “hiện tại” trong cuộc đời của chúng ta. Có một số biến cố nằm trong qúa khứ hay tương lai của những biến cố khác nhưng chính các biến cố đơn thuần nằm ở đó, chúng không xảy ra từng cái một.
  
• NHN: Đó có phải là điều mà các nhà vật lý thường ám chỉ khi họ nói rằng những biến cố qúa khứ và vị lai hiện hữu cùng lúc với hiện tại- nghĩa là chúng có ở đó, nhưng chỉ vì chúng ta gặp biến cố này sau biến cố kia?
  
• NVL: Chúng ta thực sự không “gặp” chúng gì hết. Chúng ta kinh nghiệm mỗi biến cố mà chúng ta ý thức về nó. Chúng không nằm đó để đợi chúng ta rón rén đến gần. Chỉ có những biến cố đơn thuần và những trạng thái tinh thần gắn liền với chúng. Bạn nói cứ như là tâm trí của bạn hôm nay được đem đến phía trước theo thời gian để tình cờ gặp những biến cố của ngày mai. Tâm trí của bạn nới rộng theo thời gian. Trạng thái tinh thần của ngày mai phản ảnh những biến cố của ngày mai, và trạng thái tinh thần hôm nay phản ảnh những biến cố của hôm nay.
  
• NHN: Có chắc là ý thức của tôi di chuyển về phía trước, từ hôm nay đến ngày mai?
  
• NVL: Không phải. Tâm trí của bạn đang ý thức được cả hôm nay và ngày mai. Không có cái gì chuyển động về phía trước, phía sau hay sang hai bên.
  
• NHN: Nhưng tôi cảm thấy thời gian đang trôi qua.
  
• NVL: Khoan đã. Trước tiên, bạn nói rằng tâm trí của bạn chuyển động về phía trước theo thời gian, rồi thì bạn lại nói thời gian đang chuyển động về phía trước. Cái gì mới thực là chuyển động?
  
• NHN: Tôi thấy thời gian như là một giòng sông đang trôi, mang theo những biến cố tương lai về phía tôi. Hoặc là, tôi thấy ý thức của tôi cố định và thời gian trôi qua nó, theo chiều từ tương lai về quá khứ; hoặc là thời gian cố định và ý thức của tôi đang di chuyển từ qúa khứ hướng về tương lai. Tôi nghĩ rằng cả hai cách mô tả này là tương đương nhau. Chuyển động là tương đối.
  
• NVL: Cái chuyển động đó là ảo giác! Làm sao thời gian có thể trôi được? Nếu nó chuyển động thì nó phải có vận tốc. Vận tốc nào? Có phải là chuyển động được một ngày mỗi ngày? Thật là vô nghĩa vì một ngày vẫn chỉ là một ngày mà thôi.
  
• NHN: Nhưng nếu thời gian không chuyển động thì làm sao mọi vật lại thay đổi?
  
• NVL: Sự thay đổi xảy ra vì các vật chuyển động đi đi, lại lại trong không gian theo thời gian. Thời gian không chuyển động. Khi còn bé, tôi vẫn tự hỏi:’ tại sao lại là bây giờ mà không phải là một thời điểm khác nào đó?’ Khi trưởng thành tôi biết rằng câu hỏi này là vô nghĩa bởi vì chúng ta có thể đặt câu hỏi này tại mỗi thời điểm.
  
• NHN: Tôi nghĩ rằng đó là một câu hỏi hoàn toàn chính đáng. Dù sao thì tại sao nó lại là 2011?
  
• NVL: Cái gì tại sao 2011?
  
• NHN: vâng, tại sao 2011 là bây giờ?
  
• NVL: Câu hỏi của bạn rất giống với việc hỏi:” Tại sao tôi là tôi và không phải là người khác? Tôi là chính tôi là do định nghĩa – cho bất kỳ người nào đặt câu hỏi này. Hiển nhiên, trong năm 2011 chúng ta đang xem 2011 là ‘bây giờ’. Có thể xem bất kỳ năm nào là bây giờ cũng được. Câu hỏi chính đáng có thể là “ tại sao tôi lại đang sống trong năm 2011 mà không phải, chẳng hạn như, năm 5000 trước Công Nguyên? Hay là “ tại sao chúng ta lại có cuộc đối thoại vào năm 2011 mà không phải là 2026?”. Nhưng điều rõ ràng là chúng ta không cần phải viện dẫn đến những khái niệm qúa khứ, hiện tại và tương lai trong một cuộc đối thoại như thế.
  
• NHN: Tôi vẫn không cảm thấy thuyết phục. Trong hầu hết những suy nghĩ và những hoạt động hàng ngày của chúng ta thì cấu trúc về thời gian của ngôn ngữ, của hy vọng, của sợ hãi và của niềm tin đều bắt rễ nơi sự phân biệt cơ bản về qúa khứ, hiện tại và tương lai. Tôi sợ chết vì tôi chưa đối diện với nó và tôi không biết chắc về những gì sau cái chết. Nhưng tôi không sợ vì tôi không biết về sự hiện hữu của tôi trước khi sinh ra. Chúng ta có thể không sợ qúa khứ. Lại nữa, qúa khứ thì không thể thay đổi được. Chúng ta biết điều gì đã xảy ra nhờ ký ức. Nhưng chúng ta không biết về tương lai và chúng ta tin rằng nó không xác định và tin rằng hành động của chúng ta có thể làm thay đổi nó. Về phần hiện tại, vâng, đó chính là lúc tiếp xúc với thế giới bên ngoài và đó là lúc đầu óc của chúng ta có thể ra lệnh cho thân thể hành động. Byron đã viết ‘Hành động, hành động trong hiện tại sống động’. Câu đó là một đúc kết đáng ngưỡng mộ đối với tôi.
  
• NVL: Hầu hết những điều bạn nói đều đúng mà vẫn không đòi hỏi một hiện tại chuyển động. Dĩ nhiên, có một sự bất đối xứng giữa qúa khứ và tương lai. Sự bất đối xứng này không chỉ có trong kinh nghiệm của chúng ta, chẳng hạn như ký ức, mà có cả trong thế giới bên ngoài. Chẳng hạn như định luật thứ hai của Nhiệt động lực học bảo đảm rằng các hệ thống có xu hướng trở nên ngày càng mất trật tự. Những hệ thống khác sở hữu những ghi nhận được tích lũy và “bộ nhớ”. Hãy nghĩ đến những núi lửa trên mặt trăng: đó là dấu vết của qúa khứ mà không phải là những biến cố của tương lai. Những gì bạn nói chẳng qua là trạng thái của não bộ lúc sau khi chứa nhiều thông tin hơn trạng thái của nó trước đó. Thế rồi, chúng ta lại sai lầm trong việc diễn giải sự kiện đơn giản này thành những từ ngữ mơ hồ và lẫn lộn: “ Chúng ta nhớ về qúa khứ mà không phải là tương lai”, thay vì, cái qúa khứ này là một câu hoàn toàn vô nghĩa. Thật vậy, vào năm 2026 chúng ta sẽ nhớ đến 2025 và năm này lại là tương lai của 2011. Chỉ gắn với năm tháng và đừng cần đến những thời dạng [qúa khứ, hiện tại, vị lai], đến dòng thời gian hay là cái bây giờ.
  
• NHN: Nhưng chính anh cũng vừa nói “ chúng ta sẽ nhớ đến”
  
• NVL: Tôi có thể nói:’ Bộ não của tôi năm 2026 đã ghi nhận thông tin về những biến cố trong 2025. Nhưng 2025 là tương lai của 2011. Do đó [những thông tin của ] 2025 không được ghi nhận trong bộ não của tôi vào năm 2011”. Bạn thấy đó, chẳng cần nói gì về qúa khứ cũng như tương lai.
  
• NHN: Thế thì về nỗi sợ của tương lai, của ý chí tư do và của tính không tiên đoán được như thế nào? Nếu tương lai đã vốn hiện hữu thì nó bắt buộc phải được hoàn toàn xác định. Sẽ không có gì thay đổi cả. Ý chí tự do chỉ là sự gỉa vờ.
  
• NVL: Tương lai không ‘vốn’ đã hiện hữu. Khẳng định này là một sự mâu thuẫn vì nó cho rằng ‘mọi biến cố tồn tại đồng thời với biến cố trước nó”. Điều này rõ ràng là vô nghĩa do định nghĩa của chữ “trước”. Về tính chất không tiên đoán được thì đó là giới hạn thực tế. Sự thật là do tính chất phức tạp của thế giới nên chúng ta chỉ có thể tiên đoán một số nhũng biến cố đơn giản nào đó, chẳng hạn như hiện tượng nhật thực. Nhưng tính chất có thể tiên đoán được không đồng nghĩa với thuyết định mệnh. Bạn đang trộn lẫn nhận thức luận với siêu hình. Trạng thái tương lai của thế giới có thể được xác định bởi những biến cố trước đó nhưng vẫn không thể tiên đoán được vì lý do thực tế.
  
• NHN: Nhưng có phải tương lai là xác định không? Xin lỗi, có phải tất cả các biến cố đều hoàn toàn được xác định bởi những biến cố trước?
  
• NVL: Thật ra là không. Chẳng hạn như, lý thuyết lượng tử tiết lộ rằng, ở tầm mức nguyên tử, các biến cố xảy ra một cách tự phát mà không có nguyên nhân đầy đủ trước đó.
  
• NHN: Vậy thì tương lai không hiện hữu! Chúng ta có thể thay đổi nó!
  
• NVL: Tương lai là những gì sẽ trở thành cho dù tác động sớm của chúng ta có liên quan đến hay không. Nhà vật lý nhìn không-thời gian được trải rộng như một tấm bản đồ mà trong đó thời gian là một cạnh đang nới rộng. Những biến cố được đánh dấu bằng những điểm trên bản đồ: một số biến cố nối với các biến cố trước bằng mối liên hệ nhân qủa, một số khác chẳng hạn như sự phân rã của hạt nhân được gán cho là ‘tự phát’. Mọi biến cố nằm ở đó cho dù sợi dây nhân qủa có gắn liền với chúng hay không. Do đó, luận điểm của tôi là không có qúa khứ, hiện tại và tương lai, không nói được điều gì về ý chí tự do hay thuyết định mệnh. Đó là một vấn đề riêng biệt và cũng là một “bãi mìn” chứa đầy những mơ hồ, lẫn lộn.
  
• NHN: Ông vẫn chưa giải thích cho tôi vì sao tôi lại có cảm nhận về dòng thời gian?
  
• NVL: Tôi không phải là nhà thần kinh học. Có lẽ, có cái gì đó liên hệ tới qúa trình của ký ức ngắn hạn.
  
• NHN: Ông đang cho rằng tất cả là do trí óc- một ảo giác?
  
• NVL: Có lẽ bạn đã không khôn ngoan lắm khi viện dẫn đến cảm nhận của bạn để gán những tính chất vật lý cho thế giới bên ngoài. Bạn có bao giờ bị hoa mắt?
  
• NHN: Dĩ nhiên là có.
  
• NVL: Nhưng chắc bạn không cố gắng gán sự hoa mắt của bạn vào chuyển động quay của vũ trụ cho dù sự thật là bạn cảm thấy thế giới đang quay quanh bạn?
  
• NHN: Không, rõ ràng nó [thế giới quay quanh] là một ảo giác.
  
• NVL : Vậy thì, tôi khẳng định rằng cơn xoáy thời gian cũng giống như cơn lốc không gian. Một thứ hoa mắt do thời gian là nguyên nhân tạo nên những ấn tượng sai lầm về thực tế được mô tả bằng ngôn ngữ lẫn lộn, mơ hồ của chúng ta trong những cấu trúc về thời dạng [qúa khứ, hiện tại, vị lai], cùng với những câu vô nghĩa về chúng.
  
• NHN: Xin nói thêm.
  
• NVL: Không phải là lúc này. Tôi không còn thời gian …

"Quá khứ, hiện tại, tương lai luôn là quá khứ, hiện tại và tương lai của cái gì đấy, ko có một thực thể thời gian sắp đặt, bất đối thời gian, một cái nhìn toàn cảnh"