47 replies to this topic

[Lenam098]

靈蘭秘典論篇第八
Thiên thứ tám:
LINH LAN BÍ ĐIỂN LUẬN.

KINH VĂN ________________________________________________________________________

黃帝問曰：願聞十二藏之相使，貴賤何如。歧伯對曰：悉乎哉問也，請遂言之。心者，君主之官也，神明出焉。肺者，相傅之官，治節出焉。肝者，將軍之官，謀慮出焉。膽者，中正之官，決斷出焉。膻中者，臣使之官，喜樂出焉。脾胃者，倉廩之官，五味出焉。大腸者，傳道之官，變化出焉。小腸者，受盛之官，化物出焉。腎者，作強之官，伎巧出焉。三焦者，決瀆之官，水道出焉。膀胱者，州都之官，津液藏焉，氣化則能出矣。
Hoàng Đế vấn viết: nguyện văn thập nhị tạng chi tương sứ, quý tiện hà như. Kỳ Bá đối viết: tất hồ tai vấn dã, thỉnh toại ngôn chi.
Tâm giả, quân chủ chi quan dã, thần minh xuất yên. Phế giả, tướng phó chi quan, trị tiết xuất yên. Can giả, tướng quân chi quan, mưu lự xuất yên. Đảm giả, trung chính chi quan, quyết đoán xuất yên. Đản trung giả, thần sử chi quan, hỷ lạc xuất yên. Tỳ vị giả, thương lẫm chi quan, ngũ vị xuất yên. Đại trường giả, truyền đạo chi quan, biến hoá xuất yên. Tiểu trường giả, thâu thịnh chi quan, hoá vật xuất yên. Thận giả, tác cường chi quan, kỹ xảo xuất yên. Tam tiêu giả, quyết độc chi quan, thuỷ đạo xuất yên. Bàng quang giả, châu đô chi quan, tân dịch tàng yên, khí hoá tắc năng xuất hĩ
Hoàng Đế hỏi rằng: “Mong nghe sứ mệnh mười hai tạng phủ, quý tiện thế nào?”. Kỳ Bá trả lời: “Hỏi thật thấu đáo thay, xin được y lời”.
Tạng Tâm là cơ quan Quân Chủ, thần minh phát từ đó (1). Tạng Phế, cơ quan Tể tướng, trị tiết (2) chính từ đó. Tạng Can, cơ quan tướng quân, mưu tính xuất từ đó. Phủ Đởm, cơ quan trung chính, quyết đoán ở từ đó. Chỗ Đản Trung, cơ quan sứ thần, vui sướng bởi từ đó. Chỗ Tỳ Vị, cơ quan kho vựa, 5 vị hóa từ đó (3). Phủ Đại Trường, cơ quan đường dẫn, biến hoá từ đó. Phủ Tiểu Trường, cơ quan thâu thịnh, vật hoá từ đó (4). Tạng Thận, cơ quan hăng mạnh, kĩ xảo từ đó. Chỗ Tam Tiêu, cơ quan khơi ngòi, dòng lạch từ đó. Phủ Bàng Quang, cơ quan bến chợ (5), tân dịch chứa đấy, khí hoá thì tiết ra vậy.

CHÚ THÍCH:

• Tâm thuộc hoả, phương Nam, tượng của Mặt Trời, sáng suốt trên cao hơn mọi vật. nên ví như vua của tạng phủ. Nó cai quản huyết mạch, 12 kinh mạch đều lấy nó làm chủ.
  
• Nguyên chữ “trị tiết” chiết tự thì trị 治 là cai trị, tiết 節là hiệu lệnh, phàm những thứ được sắp xếp thành mạch, có thứ lớp trật tự, đầu mối đoạn mạch rõ ràng gọi là tiết (ví dụ đoạn văn, tiết học, thời tiết, tiết khí...). Ở đây Phế gần với Tâm, mà Tâm ví như vua của 5 tạng, tàng chứa thần minh, Phế ví như Thủ tướng, cầm hiệu lệnh điều tiết (Phế chủ phần khí, lại thông điều thuỷ đạo, thúc đẩy huyết dịch lưu thông, nên phần âm (huyết dịch) và dương (khí) đều do nó điều tiết). Vì chữ này khó dịch nên xin giữ nguyên.
  
• Xem thiên: Sinh khí thông thiên luận: ngũ phương sinh ngũ vị, Tỳ thổ là Thái Âm, nó là cơ quan vận hoá nên vật ăn vào từ đó mà chuyển lại trở thành ngũ vị, nên nói: 5 vị từ Tỳ Vị mà ra! Y học hiện đại cũng quan niệm như vậy. Ví dụ như khi bạn ăn thịt cá:

• Miệng: Thức ăn được nghiền nát và trộn lẫn với nước bọt, bắt đầu quá trình phân giải các phân tử lớn thành các phân tử nhỏ hơn.
  
• Dạ dày: Thức ăn được đưa xuống dạ dày, nơi axit dạ dày và các enzyme tiêu hóa tiếp tục phân hủy protein trong thịt cá thành các chuỗi axit amin.
  
• Ruột non: Đây là nơi diễn ra quá trình hấp thu chính. Các enzyme từ tuyến tụy và ruột non tiếp tục phân giải các chuỗi axit amin thành các axit amin đơn lẻ. Các axit amin này sau đó được hấp thụ vào máu qua thành ruột non.
  
• Máu: Các axit amin được vận chuyển đến các tế bào trên khắp cơ thể.
  
• Tế bào: Tại đây, các axit amin được sử dụng để xây dựng và sửa chữa các mô, tạo ra các enzyme và hormone mới, hoặc được chuyển hóa thành năng lượng.

​4. Đại Trường là ống thông để truyền tống cặn bã ra ngoài, tiểu trường là nơi chứa đựng thuỷ cốc của Vị truyền xuống, thâu nhận tinh hoa của vật để hoá nó.

5. Thức ăn vào Vị, lọc lấy phần nước xuống Hạ Tiêu, thấm vào Bàng Quang. Bàng Quang nó là thuỷ phủ, chất nước đều chứa ở đó., vì vậy ví nó như bến chợ nơi các dòng chảy hội họp. Chỗ đó có khí hoá thì nước thải bèn tiết ra được.

Sửa bởi Lenam098: 13/03/2025 - 10:13

[Lenam098]

靈蘭秘典論篇第八
Thiên thứ tám:
LINH LAN BÍ ĐIỂN LUẬN.

KINH VĂN ________________________________________________________________________

黃帝問曰：願聞十二藏之相使，貴賤何如。歧伯對曰：悉乎哉問也，請遂言之。心者，君主之官也，神明出焉。肺者，相傅之官，治節出焉。肝者，將軍之官，謀慮出焉。膽者，中正之官，決斷出焉。膻中者，臣使之官，喜樂出焉。脾胃者，倉廩之官，五味出焉。大腸者，傳道之官，變化出焉。小腸者，受盛之官，化物出焉。腎者，作強之官，伎巧出焉。三焦者，決瀆之官，水道出焉。膀胱者，州都之官，津液藏焉，氣化則能出矣。
Hoàng Đế vấn viết: nguyện văn thập nhị tạng chi tương sứ, quý tiện hà như. Kỳ Bá đối viết: tất hồ tai vấn dã, thỉnh toại ngôn chi.
Tâm giả, quân chủ chi quan dã, thần minh xuất yên. Phế giả, tướng phó chi quan, trị tiết xuất yên. Can giả, tướng quân chi quan, mưu lự xuất yên. Đảm giả, trung chính chi quan, quyết đoán xuất yên. Đản trung giả, thần sử chi quan, hỷ lạc xuất yên. Tỳ vị giả, thương lẫm chi quan, ngũ vị xuất yên. Đại trường giả, truyền đạo chi quan, biến hoá xuất yên. Tiểu trường giả, thâu thịnh chi quan, hoá vật xuất yên. Thận giả, tác cường chi quan, kỹ xảo xuất yên. Tam tiêu giả, quyết độc chi quan, thuỷ đạo xuất yên. Bàng quang giả, châu đô chi quan, tân dịch tàng yên, khí hoá tắc năng xuất hĩ
Hoàng Đế hỏi rằng: “Mong nghe sứ mệnh mười hai tạng phủ, quý tiện thế nào?”. Kỳ Bá trả lời: “Hỏi thật thấu đáo thay, xin được y lời”.
Tạng Tâm là cơ quan Quân Chủ, thần minh phát từ đó (1). Tạng Phế, cơ quan Tể tướng, trị tiết (2) chính từ đó. Tạng Can, cơ quan tướng quân, mưu tính xuất từ đó. Phủ Đởm, cơ quan trung chính, quyết đoán ở từ đó. Chỗ Đản Trung, cơ quan sứ thần, vui sướng bởi từ đó. Chỗ Tỳ Vị, cơ quan kho vựa, 5 vị hóa từ đó (3). Phủ Đại Trường, cơ quan đường dẫn, biến hoá từ đó. Phủ Tiểu Trường, cơ quan thâu thịnh, vật hoá từ đó (4). Tạng Thận, cơ quan hăng mạnh, kĩ xảo từ đó. Chỗ Tam Tiêu, cơ quan khơi ngòi, dòng lạch từ đó. Phủ Bàng Quang, cơ quan bến chợ (5), tân dịch chứa đấy, khí hoá thì tiết ra vậy.

CHÚ THÍCH:

• Tâm thuộc hoả, phương Nam, tượng của Mặt Trời, sáng suốt trên cao hơn mọi vật. nên ví như vua của tạng phủ. Nó cai quản huyết mạch, 12 kinh mạch đều lấy nó làm chủ.
  
• Nguyên chữ “trị tiết” chiết tự thì trị 治 là cai trị, tiết 節là hiệu lệnh, phàm những thứ được sắp xếp thành mạch, có thứ lớp trật tự, đầu mối đoạn mạch rõ ràng gọi là tiết (ví dụ đoạn văn, tiết học, thời tiết, tiết khí...). Ở đây Phế gần với Tâm, mà Tâm ví như vua của 5 tạng, tàng chứa thần minh, Phế ví như Thủ tướng, cầm hiệu lệnh điều tiết (Phế chủ phần khí, lại thông điều thuỷ đạo, thúc đẩy huyết dịch lưu thông, nên phần âm (huyết dịch) và dương (khí) đều do nó điều tiết). Vì chữ này khó dịch nên xin giữ nguyên.
  
• Xem thiên: Sinh khí thông thiên luận: ngũ phương sinh ngũ vị, Tỳ thổ là Thái Âm, nó là cơ quan vận hoá nên vật ăn vào từ đó mà chuyển lại trở thành ngũ vị, nên nói: 5 vị từ Tỳ Vị mà ra! Y học hiện đại cũng quan niệm như vậy. Ví dụ như khi bạn ăn thịt cá:

• Miệng: Thức ăn được nghiền nát và trộn lẫn với nước bọt, bắt đầu quá trình phân giải các phân tử lớn thành các phân tử nhỏ hơn.
  
• Dạ dày: Thức ăn được đưa xuống dạ dày, nơi axit dạ dày và các enzyme tiêu hóa tiếp tục phân hủy protein trong thịt cá thành các chuỗi axit amin.
  
• Ruột non: Đây là nơi diễn ra quá trình hấp thu chính. Các enzyme từ tuyến tụy và ruột non tiếp tục phân giải các chuỗi axit amin thành các axit amin đơn lẻ. Các axit amin này sau đó được hấp thụ vào máu qua thành ruột non.
  
• Máu: Các axit amin được vận chuyển đến các tế bào trên khắp cơ thể.
  
• Tế bào: Tại đây, các axit amin được sử dụng để xây dựng và sửa chữa các mô, tạo ra các enzyme và hormone mới, hoặc được chuyển hóa thành năng lượng

• Đại Trường là ống thông để truyền tống cặn bã ra ngoài, tiểu trường là nơi chứa đựng thuỷ cốc của Vị truyền xuống, thâu nhận tinh hoa của vật để hoá nó.
  
• Thức ăn vào Vị, lọc lấy phần nước xuống Hạ Tiêu, thấm vào Bàng Quang. Bàng Quang nó là thuỷ phủ, chất nước đều chứa ở đó., vì vậy ví nó như bến chợ nơi các dòng chảy hội họp. Chỗ đó có khí hoá thì nước thải bèn tiết ra được.

[Lenam098]

凡此十二官者，不得相失也。故主明則下安，以此養生則壽，歿世不殆，以為天下則大昌。主不明則十二官危，使道閉塞而不通，形乃大傷，以此養生則殃，以為天下者，其宗大危，戒之戒之。
Phàm thử thập nhị quan giả, bất đắc tương thất dã. Cố chủ minh tắc hạ an, dĩ thử dưỡng sinh tắc thọ, một thế bất đãi, dĩ vi thiên hạ tắc đại xương. Chủ bất minh tắc thập nhị quan nguy, sử đạo bế tắc nhi bất thông, hình nãi đại thương, dĩ thử dưỡng sinh tắc ương, dĩ vi thiên hạ giả, kỳ tông đại nguy, giới chi giới chi.
Phàm mười hai cơ quan này, không để mất nhau đặng. Nếu vua sáng bề tôi yên, dưỡng sinh theo đấy được thọ, hết kiếp không khốn, trị dân theo đấy rất thịnh vượng (1). Chúa tối thì mười hai tạng nguy khốn, sứ đạo bế tắc mà không thông, hình thể trọng thương (2), lấy đó dưỡng sinh thì tai ương, lấy đó trị thiên hạ, chỗ gốc nguy lớn, răn lấy răn lấy.
CHÚ THÍCH:

• Tâm thuộc quẻ Ly, lẽ nó phải sáng không thể tối được, ví như quân chủ, vua sáng thì các quan đều vui giữ chức vụ, vua u tối mê muội, bỏ bê triều dã, các quan cũng bê tha chức trách. Ví như trị thiên hạ cũng tương tự, ở đây Kì Bá so sánh để Hoàng Đế hiểu rõ.
  
• Sứ đạo: Tâm Bào Lạc là cơ quan sứ thần (thần sử), thay quân chủ thi hành mệnh lệnh mà chủ về mạch (tức là huyết mạch). Thần khí rối loạn thì huyết mạch ngừng đọng, sứ đạo sẽ bị vít lấp. Huyết khí đầy ở da, nóng vào thịt, thấm ra bì phu, mọc lông tóc, nhuận gân xương, dịu quan tiết (tức các khớp). Nếu huyết mạch không thông thời thân hình còn toàn sao được. Do lẽ đó, nên con người phải cẩn thận bảo vệ lắm mới được - Nguyễn Tử Siêu