ẢO GIÁC ( HALLUCINATION )
nhatnguyen0978
08/05/2016
a- Định nghĩa:
- Ảo giác là tri giác về một sự vật không hề có trong thực tại khách quan
- Ảo giác là tri giác không có đối tượng
- Ảo giác là một cảm xúc mạnh về tri giác trước kia mà không hề có một kích thích nào mới của ngoại cảnh phù hợp với nó. Đối với người bệnh ảo giác là tri giác như có thật, chứ không phải là 1 điều gì tưởng tượng. Trong ảo giác người bệnh trông thấy nghe thấy, ngửi thấy thật, chứ không phải là tưởng tượng hay hình dung ra.
b- Phân loại ảo giác :
Có nhiều cách phân loại ảo giác khác nhau :
+ phân chia theo giác quan: ảo thị, ảo thính, ảo giác xúc giác, ảo giác khứu giác và ảo giác nội tạng
+ Phân chia theo kết cấu: ảo giác thô sơ, ảo giác phức tạp
+ Phân chia theo nhận thức và thái độ của bệnh nhân đối với ảo giác
- Ảo giác thật : ( hallucination )
- Ảo giác giả : ( pneudo – hallucination )
c- Các loại ảo giác :
+ Ảo giác thật ( Hallucination )
+ Ảo giác thính giác (Ảo thanh) : rất thường gặp
• Hình thức :
- Ảo thanh thô sơ ( akoasm ) : tiếng ve kêu, tiếng ù ù, tiếng súng, tiếng chuông …
- Ảo thanh rõ rệt ( phonema) : bệnh nhân nghe tiếng nói rõ rệt, nam hay nữ, âm sắc, độ tuổi, tiếng người quen hay lạ
Nội dung ảo thanh : rất đa dạng, có thể bàng quan, đe dọa báo trước đều gì đó, chế nhạo, cảnh báo trước. Tiếng nói có thể là cùng một tiếng, có thể phát ra những tiếng riêng, tiếng gọi hay tiếng tay đôi…
Tiếng nói có thể đối thoại trực tiếp với bệnh nhân, hoặc nhiều tiếng nói, nói về bệnh nhân, tiếng nói có thể bình phẩm (ảo thanh bình phẩm ) hoặc ra mệnh lệnh bắt buộc cho bệnh nhân phải thực hiện . Ảo thanh ra lệnh thường là hành động nguy hiểm như nhảy lầu, lao vào ô tô, giết người,... có thể gặp ảo thanh trong nhiều loại bệnh tâm thần khác nhau như: rối loạn stress, tâm thần phân liệt...
+ Ảo giác thị giác : thường gặp trong lâm sàng, chỉ sau ảo thanh và thường kết hợp với ảo thanh.
Ảo thị thường xuất hiện trong quá trình tri giác bị trở ngại như rối loạn ý thức ( mê sảng, mê mộng )
Nội dung ảo thị rất đa dạng: Hình ảnh có thể rõ rệt hoặc mơ hồ, có thể là hình ảnh tỉnh hay động, thường xuyên thay đổi như trên sân khấu hay màn ảnh, có thể phát sinh 1 hình ảnh đơn độc như một sự vật, một bộ phận của cơ thể ( Ảo giác đơn dạng ), hình ảnh có thể quá to ( Ảo thị khổng lồ Maccroptic Hallucination ) hoặc quá nhỏ ( Ảo thị tý hon ( Microtip Hallucination )…
Thái độ của bệnh nhân có thể say mê, sợ hãi, bàng quan trước ảo thị.
Ảo thị có thể gặp trong nhiều bệnh rối loạn tâm thần khác nhau : Bệnh rối loạn tâm thần cấp tính, nhiễm độc, trạng thái cai rượu, tâm thần phân liệt thể cương trương lực …
+ Ảo giác xúc giác : Ít gặp hơn ảo thanh và ảo thị
Nội dung đa dạng : Có thể là các cảm giác ngoài da như bỏng buốt, kim châm…cảm giác bất thường trong nội tạng.
Thường gặp trong nhiễm độc hay hội chứng cai rượu, thuốc phiện , trong hội chứng nghi bệnh …
+ Các loại ảo khứu và ảo giác vị giác : Rất ít gặp trong lâm sàng và thường hay đi đôi với nhau: như mùi hôi thối bẩn thỉu, ghê tởm
Thường gặp trong các tổn thương thực thể não theo định khu khác nhau ( u não, nhiễm độc..)
+ Ảo giác nội tạng :
Nội dung rất phức tạp: Bệnh nhân thấy các sinh vật, dị vật trong cơ thể như đỉa trong tai, rắn trong bụng …
Khó phân biệt ảo giác nội tạng với rối loạn cảm giác bản thể. Cảm giác bản thể là những cảm giác nặng nề không cụ thể, còn ảo giác bao giờ cũng cụ thễ và phát sinh một nơi nào đó trên cơ thể.
+ Ảo giác đặc biệt :
- Ảo thanh cơ năng
- Cảm giác biến hình
+ Ảo giác giả :
Ảo thanh giả là loại ảo giác giả hay gặp nhiều nhất trong lâm sàng, nội dung rất đa dạng : tư duy vang thành tiếng, tư duy bị bộc lộ…
Ảo thanh giả là 1 bộ phận chính của hội chứng tâm thần tự động, là tiêu chuẩn chẩn đoán hàng đầu của TTPL theo ICD-10
Ảo giác giả vận động: Bệnh nhân thấy hành động của mình như được làm sẳn, có người nào đó mượn tay, mượn chân mình làm một hành động nào đó …
+ Các loại ảo giác giả khác : ít gặp trong lâm sàng .
- Ảo giác là tri giác về một sự vật không hề có trong thực tại khách quan
- Ảo giác là tri giác không có đối tượng
- Ảo giác là một cảm xúc mạnh về tri giác trước kia mà không hề có một kích thích nào mới của ngoại cảnh phù hợp với nó. Đối với người bệnh ảo giác là tri giác như có thật, chứ không phải là 1 điều gì tưởng tượng. Trong ảo giác người bệnh trông thấy nghe thấy, ngửi thấy thật, chứ không phải là tưởng tượng hay hình dung ra.
b- Phân loại ảo giác :
Có nhiều cách phân loại ảo giác khác nhau :
+ phân chia theo giác quan: ảo thị, ảo thính, ảo giác xúc giác, ảo giác khứu giác và ảo giác nội tạng
+ Phân chia theo kết cấu: ảo giác thô sơ, ảo giác phức tạp
+ Phân chia theo nhận thức và thái độ của bệnh nhân đối với ảo giác
- Ảo giác thật : ( hallucination )
- Ảo giác giả : ( pneudo – hallucination )
c- Các loại ảo giác :
+ Ảo giác thật ( Hallucination )
+ Ảo giác thính giác (Ảo thanh) : rất thường gặp
• Hình thức :
- Ảo thanh thô sơ ( akoasm ) : tiếng ve kêu, tiếng ù ù, tiếng súng, tiếng chuông …
- Ảo thanh rõ rệt ( phonema) : bệnh nhân nghe tiếng nói rõ rệt, nam hay nữ, âm sắc, độ tuổi, tiếng người quen hay lạ
Nội dung ảo thanh : rất đa dạng, có thể bàng quan, đe dọa báo trước đều gì đó, chế nhạo, cảnh báo trước. Tiếng nói có thể là cùng một tiếng, có thể phát ra những tiếng riêng, tiếng gọi hay tiếng tay đôi…
Tiếng nói có thể đối thoại trực tiếp với bệnh nhân, hoặc nhiều tiếng nói, nói về bệnh nhân, tiếng nói có thể bình phẩm (ảo thanh bình phẩm ) hoặc ra mệnh lệnh bắt buộc cho bệnh nhân phải thực hiện . Ảo thanh ra lệnh thường là hành động nguy hiểm như nhảy lầu, lao vào ô tô, giết người,... có thể gặp ảo thanh trong nhiều loại bệnh tâm thần khác nhau như: rối loạn stress, tâm thần phân liệt...
+ Ảo giác thị giác : thường gặp trong lâm sàng, chỉ sau ảo thanh và thường kết hợp với ảo thanh.
Ảo thị thường xuất hiện trong quá trình tri giác bị trở ngại như rối loạn ý thức ( mê sảng, mê mộng )
Nội dung ảo thị rất đa dạng: Hình ảnh có thể rõ rệt hoặc mơ hồ, có thể là hình ảnh tỉnh hay động, thường xuyên thay đổi như trên sân khấu hay màn ảnh, có thể phát sinh 1 hình ảnh đơn độc như một sự vật, một bộ phận của cơ thể ( Ảo giác đơn dạng ), hình ảnh có thể quá to ( Ảo thị khổng lồ Maccroptic Hallucination ) hoặc quá nhỏ ( Ảo thị tý hon ( Microtip Hallucination )…
Thái độ của bệnh nhân có thể say mê, sợ hãi, bàng quan trước ảo thị.
Ảo thị có thể gặp trong nhiều bệnh rối loạn tâm thần khác nhau : Bệnh rối loạn tâm thần cấp tính, nhiễm độc, trạng thái cai rượu, tâm thần phân liệt thể cương trương lực …
+ Ảo giác xúc giác : Ít gặp hơn ảo thanh và ảo thị
Nội dung đa dạng : Có thể là các cảm giác ngoài da như bỏng buốt, kim châm…cảm giác bất thường trong nội tạng.
Thường gặp trong nhiễm độc hay hội chứng cai rượu, thuốc phiện , trong hội chứng nghi bệnh …
+ Các loại ảo khứu và ảo giác vị giác : Rất ít gặp trong lâm sàng và thường hay đi đôi với nhau: như mùi hôi thối bẩn thỉu, ghê tởm
Thường gặp trong các tổn thương thực thể não theo định khu khác nhau ( u não, nhiễm độc..)
+ Ảo giác nội tạng :
Nội dung rất phức tạp: Bệnh nhân thấy các sinh vật, dị vật trong cơ thể như đỉa trong tai, rắn trong bụng …
Khó phân biệt ảo giác nội tạng với rối loạn cảm giác bản thể. Cảm giác bản thể là những cảm giác nặng nề không cụ thể, còn ảo giác bao giờ cũng cụ thễ và phát sinh một nơi nào đó trên cơ thể.
+ Ảo giác đặc biệt :
- Ảo thanh cơ năng
- Cảm giác biến hình
+ Ảo giác giả :
Ảo thanh giả là loại ảo giác giả hay gặp nhiều nhất trong lâm sàng, nội dung rất đa dạng : tư duy vang thành tiếng, tư duy bị bộc lộ…
Ảo thanh giả là 1 bộ phận chính của hội chứng tâm thần tự động, là tiêu chuẩn chẩn đoán hàng đầu của TTPL theo ICD-10
Ảo giác giả vận động: Bệnh nhân thấy hành động của mình như được làm sẳn, có người nào đó mượn tay, mượn chân mình làm một hành động nào đó …
+ Các loại ảo giác giả khác : ít gặp trong lâm sàng .
