21 replies to this topic

[470525]

LỜI GIỚI THIỆU

Tục ngữ, CA DAO là phần phong phú nhất trong văn học dân gian của dân tộc ta. Đây cũng là phần có giá trị nhất về mặt trí tuệ, tình cảm và nghệ thuật biểu hiện. Do đặc điểm nội dung và hình thức ngắn gọn, có vần, dễ nhớ nên nó luôn luôn được nhân dân vận dụng, truyền miệng qua nhiều thế hệ. Chính vì vậy nó luôn được trau chuốt mà vẫn giữ được cái hồn, cái hình mặc dù có thay đổi một vài từ khi đến "cư trú" ở các địa phương khác nhau.
Tục ngữ là lời ăn tiếng nói của nhân dân đã được đúc kết lại dưới những hình thức tinh giản mang nội dung súc tích. Tục ngữ thiên về biểu hiện trí tuệ của nhân dân trong việc nhận thức thế giới, xã hội và con người. Nói như Gorki: "Tục ngữ diễn đạt rất hoàn hảo toàn bộ kinh nghiệm sống, kinh nghiệm xã hội lịch sử của nhân dân lao động". (Gorki bàn về văn học, NXB Văn học, H. 1965, tập I, trang 229) Đồng thời tục ngữ cũng biểu hiện thái độ ứng xử và tình cảm của nhân dân đối với những vấn đề của cuộc sống. Tục ngữ thể hiện một phần quan trọng của tư liệu khoa học dân gian và triết lý dân gian. Gắn với lao động, với tự nhiên và những thăng trầm của lịch sử, xã hội, nhân dân đã bộc lộ một cách sâu sắc kinh nghiệm sống, lối sống, tư tưởng đạo đức của mình.
Trong tục ngữ, qua những nhận xét tinh tế về thời tiết; về những kinh nghiệm sản xuất, chăn nuôi, những phê phán sắc sảo: "Nén bạc đâm tọac tờ giấy", "Quan thấy kiện như kiến thấy mỡ"; những tư tưởng nhân đạo chủ nghĩa: "Người là hoa đất"; "Người sống đống vàng"; những đức tính quý báu của nhân dân: "Có công mài sắt có ngày nên kim"; "Đói cho sạch, rách cho thơm"; những chân lý từ ngàn đời: "Năm ngón tay có ngón dài, ngón ngắn"; "Nước chảy đá mòn"; "Tre già măng mọc"... ý nghĩa của tục ngữ trước hết là ở nội dung. Tuy nhiên ý nghĩa của thể loại này còn ở chỗ biểu hiện được cái hay, cái đẹp của ngôn ngữ dân tộc, ở chỗ chứng minh được rằng ngôn ngữ văn học dân gian là mẫu mực về tính chính xác, tính sinh động và tính hình tượng. Qua tục ngữ có thể thấy cách nhân dân phát huy những ưu điểm của tiếng Việt về mặt ngữ âm, từ vựng, ngữ nghĩa, ngữ pháp để biểu hiện tư tưởng của mình. Thông qua việc sáng tác tục ngữ, nhân dân đã rèn đúc, mài giũa ngôn ngữ dân tộc và làm cho nó ngày càng tinh xảo, chính xác, trong sáng và phong phú hơn.
Mỗi câu tục ngữ đều dùng hình ảnh, sự việc, hiện tượng cụ thể để nói lên ý niệm trừu tượng, dùng cái cá biệt để nói lên cái phổ biến vì vậy ở mỗi câu tục ngữ thường có hai nghĩa: nghĩa đen (nghĩa hẹp) và nghĩa bóng (nghĩa rộng). Cái cụ thể, cá biệt tạo nên nghĩa đen; cái trừu tượng, phổ biến tạo nên nghĩa bóng. Đặc biệt là ở những câu tục ngữ nói về quan niệm, lối sống và đạo đức của nhân dân: "Môi hở răng lạnh", "Chó cắn áo rách", "Đục nước béo cò", "Năng nhặt chặt bị"...
Hình ảnh trong tục ngữ là những hình ảnh từ cuộc sống phong phú nhiều màu, nhiều vẻ được nhân cách hóa rất linh hoạt và sinh động: "Đũa mốc chòi mâm son", "Khố son bòn khố nâu"... hầu hết các câu tục ngữ đều có vần, nhiều nhất là vần lưng nên nhịp điệu nhanh, mạnh, vững chắc : "Được làm vua, thua làm giặc", "Trăng mờ tốt lúa nỏ, trăng tỏ tốt lúa sâu", "Chê thằng một chai, lấy thằng hai nậm", "Gái một con trông mòn con mắt"... còn những câu không vần thường giữ được tính chất nhịp nhàng theo cách cấu tạo cân đối của các vế: "Già néo đứt dây", "Vỏ quýt dầy có móng tay nhọn". Cũng có những câu không vần, không đối nhưng vẫn giầu chất nhạc, chất hàm súc của thơ: "Trâu bò húc nhau, ruồi muỗi chết", "Nằm trong chăn mới biết chăn có rận", "Dao sắc không gọt được chuôi"...
Nghệ thuật tục ngữ biểu hiện đầy đủ lối suy nghĩ dân gian của dân tộc về giới tự nhiên và đời sống xã hội đồng thời cũng biểu hiện cách nói của dân tộc ta qua nhiều thế hệ, trong tiến trình lịch sử lâu dài. Nếu như tục ngữ thiên về lý trí, đúc kết kinh nghiệm về cuộc sống thì CA DAO lại thiên về tình cảm (nội dung trữ tình) và CA DAO là một thể loại đã thể hiện được hết cái hay, cái đẹp của ngôn ngữ văn học dân gian. Cũng như tục ngữ hoặc bất cứ thể loại văn học nào khác, ý nghĩa chủ yếu có thể thấy ở CA DAO vẫn là về mặt nội dung, có điều là nội dung ấy thường đượm chất thơ. Nếu cho rằng một đặc điểm của thơ là ở chỗ biểu hiện một cách cô đúc nhất tư tưởng và tình cảm thì cũng có thể coi tục ngữ như là một dạng của thơ. Tuy nhiên chất thơ chỉ có thể thấy một cách đầy đủ và toàn diện trong ca dao. sở dĩ như thế một phần cũng chính là vì trong CA DAO không những hiện thực được phản ánh một cách cô đúc hơn là trong ngôn ngữ hàng ngày, hơn cả trong văn xuôi mà còn là vì trong CA DAO tư tưởng và tình cảm được chắp đôi cánh kỳ diệu của sự tưởng tượng, điều này ít thấy có ở trong tục ngữ.

[470525]

TỤC NGỮ
QUAN NIỆM VỀ GIỚI TỰ NHIÊN

Ăn vóc, học hay

Ăn ngay nói thật, mọi tật mọi lành.

Ăn nhạt mới biết thương mèo.

Ăn có nhai, nói có nghĩ.

Ăn trông nồi, ngồi trông hướng.

Én bay thấp mưa ngập cầu ao.
Én bay cao mưa rào lại tạnh

Ép dầu ép mỡ, ai nỡ ép duyên.

Ếch tháng ba, gà tháng bảy.

Ếch no khó nhử mồi.

Ếch ngồi đáy giếng coi trời bằng vung. .

Ếch kêu uôm uôm, ao chuôm đầy nước

Hết xôi rồi việc –

Hăm mốt Lê Lai, hăm hai Lê Lợi

Hiền trước mặt, làm giặc sau lưng

Họ nhà khoai, không ngứa cũng lăn tăn

Há miệng mắc quai.

Hòn đất ném đi, hòn chì ném lại.

Hơi đâu mà giận người dưng.

Hoài thóc nuôi cò rừng.

Hay thì khen, hèn thì chê.

Hùm giết người hùm ngủ,
Người giết người thức đủ năm canh.

Học ăn, học nói, học gói, học mở.

Hay làm thì đói, hay nói thì no.

Hùm dữ chẳng nỡ ăn thịt con.

Hay ăn thì lăn vào bếp

Hay ở, dở đi.

Cái răng, cái tóc là góc con người.

Cha mẹ sinh con trời sinh tính

Chớp đông nháy nháy, gà gáy thì mưa.

Có bệnh thì vái tứ phương
Không bệnh đồng lương không mất.

Có hay không mùa đông mới biết.
Giầu hay nghèo ba mươi tết mới hay.

Có chí làm quan, có gan làm giầu.

Có thờ có thiêng, có kiêng có lành.

Có bụng ăn, có bụng lo.

Con có cha như nhà có nóc

Con mắt là mặt đồng cân.

Con sâu bỏ rầu nồi canh.

Củi mục khó đun, chổi cùn khó quét

Của như kho không lo cũng hết.

Cơm có canh như tu hành có vãi

Gió thổi là chổi trời.

Gió bấc hiu hiu sếu kêu thì rét.

Gió heo may mía bay lên ngọn.

[470525]

Gió đông là chồng lúa chiêm
Gió bấc là duyên lúa mùa.

Giặc bên Ngô không bằng bà cô bên chồng.

Ghen vợ ghen chồng không bằng ghen ăn.

Giầu ăn ba bữa, khó cũng đỏ lửa ba lần.

Hiền quá hóa ngu.

Gió chiều nào che chiều ấy.

Gần chùa gọi bụt bằng anh.

Giang sơn đâu, anh hùng đấy.

Gái có chồng như rồng có mây

Gái không chồng như cối xay chết ngõng

Già còn chơi trống bỏi.

Giết một con cò cứu trăm con tép.

Qua giêng hết năm, qua rằm hết tháng.

Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng.

Đông chết se, hè chết lụt.

Đầu năm sương muối, cuối năm gió nồm

Quạ tắm thì ráo, sáo tắm thì mưa.

Được mùa lúa, úa mùa cau
Được mùa cau, đau mùa lúa

Được mùa quéo, héo mùa chiêm.

Chiêm xấp tới, mùa đợi nhau.

Đói thì ăn ráy, ăn khoai
Chớ thấy lúa trỗ tháng hai mà mừng.

Mống đông vồng tây, chẳng mưa dây cũng bão giật.

Hòn đất nỏ bằng giỏ phân.

Bốc mả kiêng ngày trùng tang
Trồng khoai lang kiêng ngày gió bấc.

Chuối sau, cau trước.
Đom đóm bay ra, trồng cà tra đỗ
Tua rua bằng mặt cất bát cơm chăm.

Ba tháng trông cây không bằng một ngày trông quả.

Chắc rễ bền cây.

Cây chạm lá, cá chạm vây.

Con trâu là đầu cơ nghiệp.

Chuồng gà hướng đông cái lông chẳng còn.

Ao sâu tốt cá
Nước cả cá to.

Lấy chồng khó giữa làng, hơn lấy chồng sang thiên hạ.

Lệnh ông không bằng cồng bà.

Lắm người yêu hơn nhiều người ghét.

Làm thần đất ta, làm ma đất người

Lê tồn Trịnh tại, Lê bại Trịnh vong

Làm thầy thì dễ, thế chuộng thì khó

Vạn sự khởi đầu nan.

Vỏ quýt dầy có móng tay nhọn.

Việc nhà thì nhác, việc chú bác thì siêng.

Vụng múa chê đất lệch.

Vụng chèo khéo chống.

Văn hay chẳng lọ dài dòng.

Văn mình, vợ người.

Vàng thật không sợ lửa.

Vợ chồng đầu gối, tay ấp.

Vắng đàn ông quạnh nhà, vắng đàn bà quạnh bếp.

Vợ hiền hòa, nhà hướng nam.

Vịt già, gà tơ.

Vụng sá vụng sịt lắm thịt cũng ngon.

[470525]

125]Vét nồi ba mươi cũng đầy niêu mốt.

125]

125]Vô tửu bất thành lễ

125]

125]Vô vọng bất thành quan

125]

125]Vô tiểu nhân bất thành quân tử

125]

125]Vợ mới cưới không bằng đi xa về

Sửa bởi 470525: 30/06/2012 - 20:37

[470525]

1.1 ĐỜI SỐNG VẬT CHẤT

125]Có thực mới vực được đạo.

125]

125]Đói thì thèm thịt thèm xôi
Hễ no cơm tẻ thì thôi mọi đường.

125]

125]Cơm chín tới, cải ngồng non, gái một con, gà gại ổ.

125]

125]Chim ngói mùa thu, chim cu mùa hè.

125]

125]Chim, thu, nụ, dé.

125]

125]Đầu chép, mép trôi, môi mè, lườn trắm.

125]

125]Cơm và, cháo húp.

125]

125]Cần tái, cải nhừ.

125]

125]Chó treo, mèo đậy.

125]

125]Có an cư mới lạc nghiệp.

125]

125]Chọn bạn mà chơi, chọn nơi mà ở.

125]

125]Đất lành chim đậu.

125]

125]Cau già khéo bổ thì ngon
Nạ dòng trang điểm lại giòn hơn xưa.

125]

125]Đi hỏi già, về nhà hỏi trẻ.

125]

125]Đường ở cửa miệng.

125]

125]Không dưng ai dễ mang phần đến cho.

125]

125]Của làm ăn no, của cho ăn thèm.

125]

125]Đói ăn vụng, túng làm liều.

125]

125]Chẳng ốm chẳng đau, làm giầu mấy chốc.

[470525]

1.2 ĐỜI SỐNG XÃ HỘI

Cây có cội, nước có nguồn.

Giấy rách giữ lề.

Giỏ nhà ai, quai nhà ấy

Gái không chồng như thuyền không lái.

Gái chưa chồng hay đi chợ
Trai chưa vợ hay đứng đường.

Già kén kẹn hom.

]Gái tham tài, trai tham sắc.

Gái một con trông mòn con mắt
Gái hai con vú quặt sau lưng
Gái ba con chỉ đâu ngồi đấy.

Gái ngoan làm quan cho chồng.

Giầu bán ló, khó bán con.

* ló: lúa.

Giầu về bạn, sang về vợ.

Gái có chồng như gông đeo cổ
Gái không chồng như phản gỗ long đanh.

Gái có công chồng chẳng phụ.

Giầu con út khó con út.

Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng.

Cha già con cọc.

Con nhà tông chẳng giống lông cũng giống cánh.

Chim có tổ, người có tông.

Chú như cha, già như mẹ *

* Già: chị ruột của mẹ.

Cháu bà nội, tội bà ngoại.

Đắng cay cũng thể ruột rà,
Ngọt ngào cho lắm cũng là người dưng.

Ba tháng biết lẫy, bảy tháng biết bò,
Chín tháng lò dò chạy đi.

Đàn ông cười hoa, đàn bà cười nụ.

Đàn bà không biết nuôi heo - đàn bà nhác,
Đàn ông không biết buộc lạt - đàn ông hư.

Con gái mười bảy, bẻ gãy sừng trâu.

Con gái là cái bòn.

Chim khôn lựa nhánh lựa cành
Gái khôn lựa chốn trai lành gửi thân.

Canh suông khéo nấu thì ngon
Mẹ già khéo nói thì con đắt chồng.

Ai vác dùi đục đi hỏi vợ.

Sửa bởi 470525: 23/07/2012 - 10:35

[470525]

Bé thì nhờ mẹ, nhờ cha,
Lớn lên nhờ vợ, về già nhờ con.

Chiều người lấy việc, chiều chồng lấy con.

Củi mục khó đun,
Chồng lành dễ khiến, chồng khôn khó chiều.

Bát còn có lúc xô xát huống chi vợ chồng.

Chết trẻ còn hơn lấy lẽ chồng người.

Con có cha như nhà có nóc.

Con hơn cha là nhà có phúc.

Đời cha ăn mặn, đời con khát nước.

Cha muốn con hay, thày muốn trò khá.

Của không ngon nhà nhiều con cũng hết.

]Có nuôi con mới biết lòng cha mẹ.

Con chẳng chê cha mẹ khó
Chó chẳng chê chủ nhà nghèo.

Con cái khôn ngoan vẻ vang cha mẹ

Có phúc đẻ con hay lội, có tội đẻ con hay trèo.

Chị ngã em nâng.

]Cắt dây bầu dây bí, ai nỡ cắt dây chị, dây em.

Anh em hạt máu sẻ đôi.

Anh em như chân tay

Anh em khinh trước, làng nước khinh sau.

Dâu là con, rể là khách.

Sửa bởi 470525: 23/07/2012 - 10:38

[Vân Từ]

Giặc đến nhà đàn bà cũng đánh.

Phấn son tô điểm sơn hà
Đánh cho rõ mặt đàn bà nước nam.

Chẳng thà giục mã về không
Không thèm cướp vợ, tranh chồng người ta.
Thay quần, đổi áo thì xinh
Thay chồng đổi vợ, kẻ khinh người cười.

[cacphuong]

Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con

Không thây đô mày làm nên

Cá không ăn muối cá ươn
Con cãi cha mẹ trăm đường con hư

Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao

[arale]

Bà già đi chợ cầu Đông
Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng
Thầy bói gieo quẻ nói rằng
Lợi thì có lợi nhưng răng không còn.

Sáng trăng em nghĩ tối trời
Em ngồi em để sự đời em ra
Sự đời bằng cái lá đa
Đen như mõm chó chém cha sự đời !

Gái chính chuyên lấy được chín chồng
Vê viên bỏ lọ gánh gồng đi chơi
Ai ngờ quang đứt lọ rơi

Gái đâu có gái lạ đời
Chỉ còn thiếu một ông Trời không chim

Sáng ngày đi chợ cầu Đông
Xem một quẻ bói lộn chồng được chăng
Thầy bói gieo quẻ nói rằng
Lộn thì lộn được nhưng năng phải đòn
Mồ cha đứa có sợ đòn
Miễn là lấy được chồng giòn thì thôi.

Phù thủy, thầy bói, lái trâu
Nghe ba anh ấy đầu lâu không còn.

Ba cô đội gạo lên chùa
Một cô yếm thắm bỏ bùa cho sư
Sư về sư ốm tương tư
Ốm lăn ốm lóc cho sư trọc đầu.

[KhoaPham]

Xin mọi người hãy bỏ lên những ca dao về mẹ. Những bài ca dao về mẹ lúc nào cũng đẹp. Một lần nữa như mọi lần, con xin lỗi mẹ, đôi khi con nóng tính khiến mẹ đau lòng. Con không ghét mẹ của con đâu, chỉ vì bất đồng quan điểm mà thôi.

Nếu mẹ là trời cao, con xin làm mây để quấn quýt,
Nếu mẹ là biển sâu thẩm, con xin làm cá bơi tung tăng...

Con thương mẹ bằng con tim chân thành,
Mẹ hãy tha thứ cho con, mẹ nhé.

[Quách Ngọc Bội]

Những câu Ca dao - Tục Ngữ đề cập đến mẹ cha:

Anh mau thức dậy học bài
Mong cho anh sớm thành tài
Trước làm đẹp mặt nở mày mẹ cha
Sau là không phụ tình ta bao ngày.

*

Anh ơi đã có vợ chưa?
Mà anh ăn nói gió đưa ngọt ngào
Mẹ già anh ở nơi nao
Ðể em tìm vào hầu hạ thay anh.

*

Anh thương em trầu hết lá lươn
Cau hết nửa vườn, cha mẹ nào hay
Dầu mà cha mẹ có hay
Nhứt đánh nhì đày, hai lẽ mà thôi
Gươm vàng để đó em ôi
Chết thì chịu chết, lìa đôi anh không lìa.

*

Ầu ơ.. Cháu ơi cháu ngủ cho lâu
Mẹ cháu đi cấy đồng sâu chưa về
Bắt được con trắm con trê
Tròng cổ mang về bà cháu mình ăn.

*

Ví dầu tình bậu muốn thôi
Bậu gieo tiếng dữ cho rồi bậu ra
Bậu ra bậu lấy ông câu
Bậu câu cá bống chặt đầu kho tiêu
Kho tiêu kho ớt kho hành
Kho ba lượng thịt để dành mẹ ăn.

*

Bên này sông em bắc cây cầu mười tấm ván
Bên kia sông em lập cái quán mười hai từng
Bán buôn nuôi mẹ cầm chừng đợi anh.

*

Bồng bồng mẹ bế con sang
Ðò dọc quan cấm, đò ngang không chèo
Muốn sang thì bắc phù kiều
Muốn con hay chữ thời yêu kính thầy.

*

Cá không ăn muối cá ươn
Con cãi cha mẹ, trăm đường con hư.

*

Cái ngủ mày ngủ cho lâu
Mẹ mày đi cấy ruộng sâu chưa về
Cái ngủ mày ngủ cho say
Mẹ mày vất vả chân tay suốt ngày.

*

Cái ngủ mày ngủ cho lâu
Mẹ mày đi cấy ruộng sâu chưa về
Bắt được con trắm, con trê
Xách cổ mang về cho cái ngủ ăn
Cái ngủ ăn chẳng hết
Ðể dành đến Tết mồng Ba
Mèo già ăn vụng
Mèo ốm phải đòn
Mèo con phải vạ
Con quạ có lông
Nồi đồng có nắp.

*

Cây khô không thể mọc chồi
Mẹ già không dễ sống đời với con.

[Quách Ngọc Bội]

Cây không trồng nên lòng không tiếc
Con không đẻ nên mẹ ghẻ không thương.

*

Cây xanh thời lá cũng xanh
Cha mẹ hiền lành để đức cho con
Mừng cây rồi lại mừng cành
Cây tốt lắm chồi, người đức lắm con
Ba vuông sánh với bảy tròn
Ðời cha vinh hiển, đời con sang giàu.

*

Cậu cai buông áo em ra
Ðể em đi chợ kẻo mà chợ trưa
Chợ trưa dưa nó héo đi
Lấy chi nuôi mẹ, lấy gì nuôi em?

*

Cha chung chẳng ai khóc

*

Cha đời cái áo rách này
Mất chúng, mất bạn vì mày áo ơi!

*

Cha mẹ anh có đánh quằn đánh quại
Bắt anh ra treo tại nhành dương
Biểu từ ai, anh từ đặng
Chớ biểu anh từ người thương, anh không từ.

*

Cha mẹ nuôi con bằng trời bằng biển
Con nuôi chạ mẹ, con tính từng ngày

*

Cha mẹ nuôi con biển hồ lai láng
Con nuôi cha mẹ tính tháng tính ngày

*

Cha nào con nấy, rau nào sâu nấy

*

Chiều chiều lại nhớ chiều chiều
Trông về quê mẹ chín chiều ruột đau

*

Chim đa đa đậu nhánh đa đa
Chồng gần không lấy, đi lấy chồng xa
Một mai cha yếu mẹ già
Chén cơm, đôi đũa, tách trà ai dâng

*

Chuột kêu chút chít trong rương
Em đi cho kheó đụng giường mẹ hay

*

Có cha, có mẹ thì hơn
Không cha, không mẹ như đờn đứt dây

*

Có của thì có mẹ nàng
Có bạc có vàng thì có kẻ ưa
Chị là con gái nhà giầu
Ăn mặc tốt đẹp vào chầu tòa sen
Em là con gái nhà hèn
Ăn mặc rách rưới mon men ngoài hè.

*

Con có cha mẹ đẻ
Không ai ở lỗ nẻ chui lên.

*

Con gái giống cha, giàu ba họ
Con trai giống mẹ, khó ba đời

[Quách Ngọc Bội]

Con hát, mẹ khen hay

*

Con hơn cha, nhà có phúc

*

Con hư tại mẹ, cháu hư tại bà

*

Con không cha như nhà không nóc
Con không mẹ, con khóc tối ngày

*

Con không chê cha mẹ khó
Chó không chê chủ nhà nghèo

*

Con ơi, mẹ bảo con này
Học buôn, học bán cho tày người ta
Chứ đừng học thói chua ngoa
Họ hàng ghét bỏ, người ta chê người

*

Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con

*

Ði cho biết đó biết đây
Ở nhà với mẹ biết ngày nào khôn

*

Ðói lòng, ăn đọt chà là
Ðể cơm nuôi mẹ, mẹ già yếu răng

*

Em ơi, em ở lại nhà
Vườn dâu em hái mẹ già em thương
Mẹ già một nắng hai sương
Chị đi một bước trăm đường xót xa

*

Em về hỏi mẹ cùng cha
Có cho em lấy chồng xa hay đừng

*

Gà đen chân trắng, mẹ mắng cũng mua
Gà trắng chân chì, mua chi giống ấy

*

Giàu cha, giàu mẹ thì ham
Giàu cô giàu bác, ai làm nấy ăn

*

Gió mùa Thu, mẹ đưa con ngủ
Năm canh dài thức đủ năm canh

*

Hà Nội, ba sáu phố phường
Hàng mật, hàng đường, hàng muối trắng tinh
Từ ngày ta phải lòng mình
Bác mẹ đi rình đã mấy mươi phen

*

Hôm qua anh đến chơi nhà
Thấy mẹ nằm võng, thấy cha nằm giường
Thấy em nằm đất. anh thương
Anh đi mua gỗ đóng giường tám thang
Bốn góc thì anh bịt vàng
Bốn chân bịt bạc, tám thang chạm rồng

*

Làm dâu khó lắm em ơi
Nhịn ăn nhịn mặc nhịn lời mẹ cha
Nhịn cho nên cửa, nên nhà
Nên kèo, nên cột, nên xà tầm vông
Nhịn cho nên vợ nên chồng
Rồi em coi sóc lấy trong cửa nhà

*

Lên non mới biết non cao
Nuôi con mới biết công lao mẹ hiền

*

Liệu mà thờ kính mẹ cha
Ðừng tiếng nặng nhẹ người ta chê cười

*

Lưu ly nửa nước nửa dầu
Nửa thương cha mẹ nửa sầu căn duyên

*

Mẹ cha trượng quá khuôn vàng
Ðền bồi sao xiết muôn vàn công ơn

*

Mẹ cú con tiên, mẹ hiền con thảo

*

Mẹ gà con vịt chắt chiu
Mấy đời dì ghẻ mà yêu con chồng

*

Mẹ già lo bảy lo ba
Lo cau trổ muộn, lo già hết duyên

*

Mẹ già như chuối ba hương
Như xôi nếp mật, như đường mía lau

*

Mẹ già ở túp lều tranh
Sớm khuya tối viếng mới đành dạ con

*

Mẹ mong gả thiếp về vườn
Ăn bông bí luộc, dưa hường nấu canh

*

Mình đành, cha mẹ chẳng đành
Cũng như gáo nước tưới hành không tươi.

[Quách Ngọc Bội]

Mình về em chẳng cho về
Em nắm vạt áo em đề câu thơ
Câu thơ ba chữ đành rành
Chữ trung, chữ hiếu, chữ tình là ba
Chữ trung thì để phần cha
Chữ hiếu phần mẹ, đôi ta chữ tình

*

Mồ côi cha ăn cơm với cá
Mồ côi mẹ liếm lá đầu đường

*

Một lo đứng cửa trông ra
Hai lo đi lấy chồng xa nước người
Ba lo sợ chị em cười
Bốn lo đi ngược, về xuôi sao đành
Năm lo lúc tử, lúc sinh
Sáu lo con gái một mình đường xa
Bảy lo nhớ cửa nhớ nhà
Tám lo còn chút mẹ già ai nuôi
Chín lo em thiệt cả mười
Ðể em kiếm lối tìm nơi đi về

*

Nay em còn cha còn mẹ, còn cô còn bác
Nên em không dám tự tung tự tác một mình
Anh có thương em cậy mai dong đến nói
Cha mẹ đành em cũng sẽ ưng

*

Nàng dâu khôn lanh, nấu canh cho ngọt
Canh sôi hớt bọt, thêm ớt rắc tiêu
Mẹ chồng cay đắng đủ điều
Mẹ ghét cứ ghét, chồng chiều cũng vui

*

Ngó lên tàng cây thấy cặp cu trốn nắng
Ngó ra ngoài ruộng thấy đôi cò trắng bay xa
Ði về lập miễu thờ cha
Cất chùa thờ mẹ, lập trang thờ bà

*

Nhà ta ba bốn chị em
Mẹ ta còn thèm một chút rể xa
Ta về ta bảo mẹ ta
Rể gần cho ruộng, rể xa cho tiền

*

Nhất mẹ, nhì cha, thứ ba bà ngoại

*

Nhỏ thì nhờ mẹ nhờ cha
Lớn lên nhờ vợ, về già nhờ con

*

Quả cau nho nhỏ, cái vỏ vân vân
Nay anh học gần, mai anh học xa
Tiền gạo thì của mẹ cha
Cái nghiên, cái bút thật là của em

*

Ru con con ngủ cho rồi
Mẹ ra chỗ vắng, mẹ ngồi than thân

*

Sao Vua chín cái nằm kề
Thương em từ thưở mẹ về cùng cha

*

Sẩy cha còn chú, sẩy mẹ bú dì

*

Trách cha, trách mẹ nhà chàng
Cầm cân chẳng biết rằng vàng hay thau
Thực vàng chẳng phải thau đâu
Ðừng đem thử lửa mà đau lòng nàng

*

Trăng khuyết rồi trăng lại tròn
Mẹ già kén rể con còn góa lâu

*

Vân Tiên cõng mẹ chạy ra
Ðụng phải cột nhà, cõng mẹ chạy vô
Vân Tiên cõng mẹ chạy vô
Ðụng phải cái bồ, cõng mẹ chạy ra

*

Vân Tiên cõng mẹ trở ra
Ðụng phải Chà Và cõng mẹ trở vô
Vân Tiên cõng mẹ trở vô
Ðụng phải ông Tây cồ cõng mẹ trở ra

*

Ví dầu cá bống hai mang
Cá trê hai ngạnh, tôm càng sáu râu
Sáu râu lột vỏ bỏ đuôi
Giã gạo cho trắng đặng nuôi mẹ già

*

Vì chưng bác mẹ em nghèo
Cho nên em phải băm bèo, thái khoai

*

Cha đánh mẹ treo cũng không bỏ chùa Keo ngày rằm

*

Canh suông khéo nấu thì (vẫn) ngon
Mẹ già khéo tán thì con đắt chồng

*

Ai về tôi gởi buồng cau
Trước xin kính mẹ sau xin kính thầy
Ai về tôi gửi đôi giầy
Phòng khi mưa nắng để thầy mẹ đi

*

Ai về tôi gởi đôi giày
Phòng khi mưa gió để thầy mẹ đi

*

Đèn nào cao bằng đèn Châu Đốc,
Đất nào dốc bằng đất Nam Vang,
Một tiếng anh than hai hàng lụy nhỏ,
Em có chút mẹ già biết bỏ ai nuôi.

*

Anh thương em đừng vội nắm tay,
Anh về cậy mối cậy mai tới nhà.
Mai đây ta ở cùng ta,
Thức khuya dậy sớm, cha mẹ già nuôi chung

*

Anh thương em, trầu hết lá lươn,
Cau hết nửa vườn, cha với mẹ nào hay.
Dầu mà cha mẹ có hay,
Nhứt đánh nhì đày, hai lẽ mà thôi.
Gươm vàng để đó em ôi,
Chết thì chịu chết, lìa đôi anh không lìa.

*

Thương chàng trầu hết lá lươn,
Cau hết nửa vườn, cha mẹ chưa hay.
Dầu mà cha mẹ có hay,
Nhứt đánh, nhì đày, hai lẽ mà thôi

*

Bánh canh con vắn, con dài
Lòng thương cha mẹ, không nài công lao.

*

Bên nầy sông, em bắc cây cầu mười tấm ván,
Bên kia sông, em cất cái quán mười hai từng,
Bán buôn nuôi mẹ cầm chừng đợi anh.

*

Cá rô ăn móng, dợn sông dưới đìa
Ba má không thương nên vặn khóa bẻ chìa
Chìa hư, ống khóa liệt, hai đứa mình từ biệt mẹ cha.

*

Cải lên ba lá ngắt ngồng*
Mẹ già đơn chiếc, lấy chồng sao nên

*

Cảm thương ô dước, bời lời
Cha sao, mẹ sến dựa nơi gốc bần.

*

Còn cha, còn mẹ thì hơn
Không cha, không mẹ như đờn đứt dây
Ðờn đứt dây còn xoay còn nối
Cha mẹ chết rồi, con phải mồ côi.

*

Lòng con thảo như giọt sương hạt bụi,
Công mẫu từ như ngọn núi Thái Sơn.
Có cha, có mẹ thì hơn,
Không cha, không mẹ như đờn đứt dây

*

Còn cha, gót đỏ như son,
Ðến khi cha chết, gót con đen sì.

(Còn cha, gót đỏ như son
Một mai cha thác, gót con như (dính) bùn.)

*

Cha chài, mẹ lưới, con câu,
Con trai tát nước, nàng dâu đi mò.

*

Cha mẹ anh có đánh quằn đánh quại,
Bắt anh ra treo tại nhành dương.
Biểu từ ai, anh từ đặng,
Chớ biểu anh từ người thương, anh không từ.

*

Cha mẹ biểu ưng, em đừng mới phải
Em nỡ lòng nào bạc ngãi bỏ anh.

*

Chiều chiều chim vịt kêu chiều,
Bâng khuâng nhớ mẹ chín chiều ruột đau

*

Chiều chiều lại nhớ chiều chiều,
Nhớ cha, nhớ mẹ, chín chiều ruột đau.
Chiều chiều ra đứng ngõ sau,
Ngó về quê mẹ ruột đau như dần.

*

Chiều chiều lo bảy lo ba
Lo cha mẹ già đầu bạc tuổi cao.

*

Dâu nào mẹ chồng cũng thương,
Dâu cũ tầm thường, dâu mới thương hơn.

*

Anh đành, cha mẹ không đành,
Mẹ ơi, đừng dứt duyên lành, tội con!

*

Lâm râm khấn vái Phật Trời,
Xin cho cha mẹ sống đời với con.

*

Mẹ già cui cút, cút cui
Xé vai vá vạt, sụt sùi nuôi con.

*

Mẹ già như chuối chín cây
Sao đấy chẳng liệu cho đây liệu cùng.

*

Mẹ mong gả thiếp về vườn,
Ăn bông bí luộc, dưa hường nấu canh.

*

Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa
Miệng nhai cơm búng, lưỡi lừa cá xương.

*

Nước chảy ra, thương cha nhớ mẹ
Nước chảy vào, thương kẻ mồ côi.

*

Ra đi mẹ có dặn dò,
Sông sâu chớ lội, đầy đò chớ qua.

*

Tàu Nam Vang chạy ra biển Bắc,
Xuồng câu tôm đậu sát bến nga.
Thấy em mất mẹ còn cha.
Muốn vô hoạn dưỡng biết là đặng không.

*

Tiếng (Nghe) đồn cha mẹ em hiền,
Cắn cơm không bể cắn tiền bể hai.

*

Tiếng đồn cha mẹ anh giàu
Sao áo anh mặc như tàu chuối te.

*

Thương cha thương mẹ có khi,
Thương em lúc đứng, lúc đi, lúc ngồi.

(Thương cha thương mẹ có hồi,
Thương em lúc đứng, lúc ngồi cũng thương.)

*

Trên giàn mướp hãy còn non
Cắt mướp đứt ruột, mẹ bỏ con sao đành.

*

Trời mưa nhà thiếc kêu boong
Cha mẹ đâu dứt nghĩa con cho đành.

*

Ví dầu cầu ván đóng đinh
Cầu tre lắt lẻo gập ghình khó đi
Khó đi mẹ dắt con đi
Con thi trường học, mẹ thi trường đời.

(Ví dầu cầu ván đóng đinh
Cầu tre lắt lẻo gập ghình khó đi
Ví dầu mẹ chẳng có chi
Chỉ con với mẹ chẳng khi nào rời.)

(Ví dầu cầu ván đóng đinh,
Cầu tre lắt lẻo gập ghình khó đi,
Khó đi mượn chén ăn cơm,
Mượn ly uống rượu, mượn đờn kéo chơi.
Kéo chơi ba tiếng đờn cò,
Đứt dây đứt nhợ quên hò xự xang.)

... (st)