932 replies to this topic

[hiendde]

267. Tể tướng Bùi Hưu.


Tể tướng nhà Đường là Bùi Hưu hâm mộ thiền đạo của Hoàng Bá, mời vào phủ, trú ở Khai Nguyên Tự. Một hôm, Bùi Hưu viết một chương về những kiến giải của mình trình lên thiền sư. Thiền sư cầm lấy để ở chỗ ngồi, không đọc qua. Một lúc, hỏi:
- Ngươi hiểu không?
- Không hiểu.
- Nếu hiểu được còn khá một chút, còn nếu căn cứ vào giấy, mực thì không phải là tông ta.
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)
Thiền sư chỉ bảo chúng ta tự tham, tự ngộ, không được dùng tri kiến mà suy luận, dùng thức tâm mà tìm đường ra, càng vào sâu càng mê man.
Có thể viết ra được, là tri kiến không phải là thiền.

[hiendde]

268. Ăn trộm măng.


Triệu Châu gập một bà già trên đường bèn hỏi bà đi đâu. Bà già đáp:
- Đi ăn trộm măng của Triệu Châu.
- Nếu bỗng nhiên gập Triệu Châu thì phải làm sao?
Bà già bèn tát cho Triệu Châu một tát.
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)
Ăn trộm là một hành vi bí mật, cũng để diễn ý "Không thể nói được" đồng thời cũng là để khảo nghiệm Triệu Châu, xem Triệu Châu đối đáp ra sao. Triệu Châu cũng là một tác gia dĩ nhiên không chịu đáp bèn hỏi ngược lại. Bà già nhanh tay, lẹ mắt bèn đánh cho một tát tai. Triệu Châu vẫn không nói gì.

[hiendde]

Bùi Hưu vào chùa thấy bức họa một vị cổ đức bèn hỏi chư tăng:
- Bức họa còn đây, cổ đức ở đâu?
Chư tăng không đáp được. Khi Hoàng Bá ra, Bùi Hưu lại hỏi Hoàng Bá cùng câu hỏi. Hoàng Bá gọi:
- Bùi Hưu.
- Dạ.
- Là thế đó!
Bùi Hưu hoát nhiên đại ngộ.
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)
"Cổ đức ở đâu?" là giới hạn tự tánh ở một khoảng không gian và thời gian nhất định. Bùi Hưu hỏi là cổ đức, Hoàng Bá chỉ Bùi Hưu là cổ đức, là chỉ đối với thời gian không kim, cổ; đối với không gian không nhân, ngã. Tự tánh vượt lên trên thời, không.

[hiendde]

270. Tân Như Lai.


Có một vị cư sĩ tán tụng Triệu Châu:
- Thiền sư quả là một vị cổ Phật.
- Ngươi cũng là một vị tân Như Lai.
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)
Công án này cũng tương tự như công án trên bất tất giải thích, cũng còn một công án tương tự nữa chúng tôi cũng xin chép ra luôn. Có một ông tăng hỏi:"Phật là gì?" Triệu Châu đáp: "Còn ngươi là ai?"

[hiendde]

272. Không biết.


Văn Ích đến tham học Địa Tạng. Địa Tạng hỏi:
- Thượng tọa đi đâu?
- Đi hành cước.
- Hành cước để làm gì?
- Không biết.
- Không biết tối thân thiết.
Văn Ích hoát nhiên khai ngộ.
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)
"Không biết" tức không phân biệt , mà không phân biệt chính là tự tánh. Trong truyện Liêu Trai, khi đi thi khảo Thành Hoàng, có vị thí sinh đã viết hai câu: "Có tâm làm thiện, tuy thiện nhưng không thưởng. Vô tâm làm ác, tuy là ác nhưng không tội." Có thể nói đã hiểu thiền rất sâu vậy.

[hiendde]

273. Thần Tán.


Thần Tán thiền sư thọ nghiệp ở Đại Trung Tự, sau đi hành cước, gập được Mã Tổ mà khai ngộ. Sau đó sư trở về chùa cũ. Một hôm thọ nghiệp sư đọc kinh trong phòng, có con ong chúi đầu vào giấy dán ở cửa sổ để tìm lối ra. Sư bèn nói bài kệ:
空門 不 肯 出
Không môn bất khẳng xuất
投窗 也 大 癡
Đầu song dã đại si
百年 贊 故 紙
Bách niên toàn cố chỉ
何日 出 頭 時
Hà nhật xuất đầu thì

Cửa không chẳng chịu ra
Quá ngu chui cửa sổ
Giấy cũ trăm năm dùi
Ngày nào dùi được phủng.
(Thích Thanh Từ dịch)
Bổn sư để kinh xuống hỏi:
- Ngươi đi hành cước gập được người nào mà ta thấy ngươi nói những lời lạ thường.
- Con nhờ ơn Bá Trượng chỉ cho chỗ dứt, nay muốn đáp lại ơn đức thầy.
Bổn sư bèn bảo sư đến giờ trai nói pháp cho đại chúng nghe. Sư lên tòa, đề xướng môn phong Bá Trượng:
- Linh quang độc chiếu, vượt thoát căn trần, thể lộ chân thường, chẳng nệ chữ nghĩa, tâm tánh chẳng nhiễm, vốn tự viên thành, chỉ cần lìa vọng duyên tức là Phật.
Bổn sư nghe rồi liền ngộ, bèn nói:
- Không ngờ đến già lại được nghe việc tốt thế này.
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)
Tất cả tri kiến đều là vọng duyên. Nếu lìa được vọng duyên là trừ được tri kiến.

[hiendde]

274. Xem hoa đào nở.


Linh Vân Chí Cần thiền sư nhân xem hoa đào mà ngộ bèn làm bài kệ:
三十 年 來 尋 劍 客
Tam thập niên lai tầm kiếm khách
幾回 洛 葉 又 抽 枝
Cơ hồi lạc diệp hựu trừu chi
自從 一 見 桃 花 後
Tự tòng nhất kiến đào hoa hậu
直至 如 今 更 不 疑
Trực chí như kim cánh bất nghi.
靈 雲 至 勤
Linh Vân Chí Cần
Ba chục năm qua tìm kiếm khách
Bao hồi lá rụng với cành trơ
Một lần từ thấy đào hoa đó
Cho đến bằng nay hết cả ngờ.
(Tuệ Sĩ dịch)
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)
Trước khi hoa đào nở là tĩnh, hoa nở là động, sau đó lại trở về tĩnh. Như vậy là trong tĩnh có động, trong động có tĩnh. Linh Vân Chí Cần xem hoa nở, từ trong động mà nhìn thấy tĩnh, vượt lên Động Tĩnh đối đãi, do đó mà ngộ.

[hiendde]

275. Đầu sào trăm trượng.
Thạch Sương hỏi:
- Người đã lên đến đầu gậy dài trăm trượng, làm sao có thể bước tới nữa?
Trường Sa Cảnh Sầm làm một bài kệ về công án này:
百尺 竿 頭 坐 底 人
Bách xích can đầu tọa để nhân
雖然 得 入 未 為 真
Tuy nhiên đắc nhập vị vi chân
百尺 竿 頭 須 進 步
Bách xích can đầu tu tiến bộ
十方 世 界 現 全 身
Thập phương thế giới hiện toàn thân

Gậy đầu nghìn thước chẳng lung lay
Dù đã lên đây, chưa thật đây
Chót gậy nghìn tầm còn bước nữa
Mười phương thế giới thiệt thân này.
(Tuệ Sĩ dịch)
(Zen Koans)
Bất cứ người nào cố gắng cũng có thể leo tới chót sào trăm trượng, nhưng leo xa hơn thì theo lý không thể nào làm được. Thiền sinh phải làm sao? Thiền sinh có thể hiểu ngộ là gì, nhưng biết ngộ là gì không phải là thiền. Thiền là đời sống, và đời sống thì vượt lên lý luận. Nếu thiền sinh không để cả đời vào đó, thì sẽ không bao giờ đạt được. Dùng lửa thử vàng, muốn bắt cọp con thì phải vào hang cọp. Leo lên chót gậy, là giác ngộ, chưa đủ. Phải đi xa hơn (mười phương), phải sống giác ngộ. Ta bà là Niết Bàn, Niết Bàn là Ta Bà.

[hiendde]

276. Vân Môn bị què.


Vân Môn đến Mục Châu Trần Tôn Túc để tham học. Lần thứ nhất không được vào cửa. Lần thứ hai cũng không được vào cửa. Lần thứ ba thấy cửa hé mở, Vân Môn đưa chân vào cửa để mở. Mục Châu đẩy ông ra và đóng nhanh cửa lại, nhanh đến nỗi chân Vân Môn bị kẹt và gẫy. Do sự đau đớn ấy Vân Môn hốt nhiên đại ngộ.
(Zen Koans)
Ngày xưa gẫy chân thường là bị què suốt đời. Nhưng đối với Vân Môn tìm kiếm chân lý là việc sống chết, quan trọng và giá trị hơn đời sống vật lý.

[hiendde]

277. Chân Như.


Có vị tam tạng hỏi Đại Châu thiền sư:
- Chân như có biến dịch không?
- Có biến dịch.
- Thiền sư lầm rồi!
- Tam tạng có chân như không?
- Có.
- Nếu không biến dịch, tam tạng nhất định là phàm tăng.
- Vậy theo thầy, chân như có biến dịch.
- Nếu chấp chân như có biến dịch thì là ngoại đạo.
- Thầy vừa nói có biến dịch, giờ lại nói không biến dịch, vậy thế nào mới đúng?
- Nếu đã kiến tánh, như ma ni châu hiện sắc nói biến cũng được, nói không biến cũng được. Nếu chưa kiến tánh nghe nói biến dịch liền hiểu biến dịch, nghe nói không biến dịch liền hiểu không biến dịch.
Thế mới biết Nam Tông không lường được!
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)
Thể của chân như vốn không biến dịch, nhưng dụng thì không lúc nào không biến dịch.
Chân như bất biến mà tùy duyên nên nói: "Vốn tự đầy đủ, có thể sanh vạn pháp.”
Chân như tùy duyên nhưng không biến nên lại nói: "Vốn tự thanh tịnh, vốn không sanh diệt, vốn không giao động."
Chân là không giả, như là không biến.
Nhà thiền trọng tùy duyên nên từ Dụng mà nói sợ người ta chấp "Không"; có lúc lại từ Thể mà nói sợ người ta chấp "Hữu.”

[hiendde]

278. Tiếng vỗ của một bàn tay.


Mặc Lôi đại sư nói với chú tiểu Đông Dương: "Ngươi có thể nghe tiếng vỗ của 2 bàn tay, bây giờ hãy chỉ cho ta tiếng vỗ của một bàn tay.”
(Zen Koans).
Mặc Lôi là vị trụ trì ở Kiến Nhân Tự, Kyoto. Đông Dương là một chú tiểu mới 12 tuổi. Chú hãy còn quá nhỏ để học tập công án như các thiền sinh lớn tuổi hơn. Nhưng chú vẫn kiên trì nài nỉ và cuối cùng Mặc Lôi cho chú công án này. "Thế nào là tiếng vỗ của một bàn tay?"
Đông Dương suy nghĩ miên man và chú trình cho thầy đủ mọi loại tiếng: tiếng nước rơi róc rách, tiếng đàn của kỹ nữ, tiếng gió rì rào, tiếng chim hót, tiếng dế, tiếng cào cào và còn nhiều nữa. Chú tiếp tục trong nhiều tháng cho đến khi cạn hết các loại tiếng, không thể nghĩ ra được tiếng nào nữa. Chú tiểu Đông Dương tiến vào thiền định thực sự và vượt lên mọi tiếng.
Chú nói: “Tôi không thể gọi ra được một tiếng nào nữa. Do đó tôi đạt tới "tiếng không tiếng.”
Tiếng vỗ của một bàn tay to hơn tiếng vỗ của 2 bàn tay, nó rung chuyển khắp thế giới.”

[hiendde]

279. Gia đình Bàng Uẩn.


Gia đình Bàng cư sĩ có 4 người: 2 vợ chồng, 1 con trai và một con gái đều tập thiền. Ông có làm một bài kệ 4 câu:
有男 不 婚
Hữu nam bất hôn
有女 不 嫁
Hữu nữ bất giá
大家 團 圓 頭
Đại gia đoàn viên đầu
共話 無 生 話
Cộng thoại vô sinh thoại
Có trai không cưới
Có gái không gả
Cả nhà chung hội họp
Đồng bàn lời vô sanh.
(Thích Thanh Từ dịch)
Đủ thấy gia đình sống rất vui vẻ. Một hôm, ông bỗng nói :
難難 難 十 石 油 蔴
Nan nan nan thập thạch du ma
樹上 攤
thụ thượng than
- Khó, khó, khó, mười tạ dầu mè trên cây vuốt.
Bà vợ bèn đáp:
易易 易 百 草 頭 上
Dị dị dị bách thảo đầu thượng
西來 意
Tây lai ý
- Dễ, dễ, dễ, trên đầu trăm cỏ, ý tổ sư.
Đứa con gái là Linh Chiếu liền tiếp:
也不 易 也 不 難 飢
Dã bất dị dã bất nan cơ
來吃 飯 困 來 眠
Lai ngật phạn khốn lai miên
- Cũng chẳng dễ, cũng chẳng khó, đói thì ăn, mệt thì ngủ.
Một gia đình đáng yêu, sống trong bầu không khí thiền duyệt ai nỡ buông bỏ? Nhưng mà họ không có một ý tham luyến nào, nói đi là đi, tự do, tự tại. Trước tiên là Bàng cư sĩ muốn đi, bèn bảo con gái:
- Ta định nhập diệt vào chính ngọ.
Bèn sai cô ra coi mặt trời lên tới đâu. Cô con gái quay lại thưa:
- Đã gần chính ngọ rồi nhưng có nhật thực.
Ông ra ngoài coi thì không có nhật thực gì cả. Khi trở vào phòng thì thấy con gái ngồi ở chỗ của mình mà đã đi rồi. Ông bèn cười nói:
- Con gái ta thật lanh lợi!
Qua 7 ngày sau, Chân Mục Vu Công đến thăm bệnh, ông nằm gác đầu trên gối Vu Công mà mất. Bà vợ thấy chồng và con gái đều đi, bèn chạy ra đồng báo tin cho con trai. Con trai nghe tin bố và em gái đều đi bèn đứng dựa vào cái bừa mà hóa. Bà vợ nói:
- Các ngươi đều vậy!
Rồi lo việc chôn cất, về sau ra sao thì không rõ.
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)
Trong công án này có nhiều tính cách truyền kỳ. Một vị cư sĩ có thể chứng đạo đã là khó, lại còn làm cho cả gia đình đều vượt lên sanh tử, thật không đơn giản. 2 vợ chồng già thời gian tham ngộ hẳn lâu, nhưng cô con gái đang tuổi thanh niên mà cũng đạt được cảnh giới ấy. Câu chuyện này chứng minh 2 điều:
1- Thiền là đốn chứ không tiệm.
2- Thiền không phải cứ ngồi mà tham

[hiendde]

280. Triệu Châu gập Hàn Sơn Tử.


Triệu Châu đi lên núi Thiên Đài, trên đường gập Hàn Sơn Tử. Nhìn thấy vết chân trâu, Hàn Sơn Tử bèn hỏi Triệu Châu:
- Còn nhận biết trâu không?
- Không biết.
Hàn Sơn Tử chỉ vết chân trâu nói:
- Đây là 500 vị La Hán lên chơi núi!
- Nếu là La Hán sao lại làm trâu?
Hàn Sơn Tử kêu:
- Trời xanh! Trời Xanh!
Triệu Châu ha hả cười lớn.
Hàn Sơn Tử hỏi:
- Ngươi làm gì vậy?
Triệu Châu đáp:
- Trời Xanh! Trời Xanh!
Hàn Sơn Tử nói:
- Tên oắt con này lại có tác phong người lớn!
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông).

Hàn Sơn Tử coi trâu là La Hán là vượt Phàm, Thánh, để khảo nghiệm Triệu Châu. Triệu Châu không trả lời mà hỏi ngược lại.
Trời xanh là chỉ không, trâu và La Hán đều không có thể tánh, do đó không có phân biệt phàm thánh.
Hàn Sơn Tử dùng trời xanh để đáp Triệu Châu, Triệu Châu dùng trời xanh để đáp lại. Cả hai người đều là tác gia, do đó Hàn Sơn Tử khen ngợi Triệu Châu.

[hiendde]

281. Sanh tử.


Có ông tăng hỏi Khai Sơn:
- Làm sao để thoát ly khỏi sự trói buộc của sanh tử?
Khai Sơn đáp:
- Ở đây không có sanh tử!
(Minh Tâm Kiến Tánh Thoại Thiền Tông)

Qua tác phong của thiền sư, chúng ta thấy đối với nhà thiền sanh và tử chẳng có gì khác biệt.

[hiendde]

282. Thượng thư Trần Tháo.


Có một lần thượng thư Trần Tháo cùng thuộc hạ lên lầu. Nhìn thấy một đám tăng đi ở dưới đường, một người trong bọn nói:
- Chắc họ là thiền tăng.
Trần Tháo đáp:
- Không phải!
Người kia hỏi:
- Sao biết là không phải?
- Đợi họ đi qua sẽ biết!
Khi chư tăng tới trước lầu, Trần Tháo gọi lớn:
- Thượng tọa!
Chư tăng đều ngẩng đầu lên. Trần Tháo nói:
- Ta nói có sai đâu!
(Zen Koans)

Câu chuyện này chứng tỏ phần lớn chúng ta phân biệt và phán đoán do bề ngoài. Ở đây câu chuyện xẩy ra trong một tự viện, không phải ở một công thự, do đó đối đáp đều thuần túy thiền. Trần Tháo không những là một vi quan to mà còn là một cư sĩ nổi tiếng. Bọn người tùy tùng đều là những viên chức thuộc cấp, và cũng mới học thiền. Trần Tháo thường giảng thiền cho họ. Khi một người tùy tùng trông thấy mấy người ở ngoài tự viện liền tự hỏi không biết họ có phải là thiền tăng không. Trần Tháo nói không phải. Đây là một dịp tốt để chỉ cho đám thuộc hạ cái tâm phân biệt của họ. Khi chư tăng đến gần, Trần Tháo gọi và dĩ nhiên là họ ngẩng đầu lên. Trước khi người thuộc hạ có thể nói:"Tôi đã chẳng nói thế sao?" thì Trần Tháo đã nói trước. Ông nhấn mạnh "không phải" đã nói. Cái "không phải" này không chỉ các ông tăng mà thôi mà chỉ tất cả mọi sự vật. Chân lý của sự vật, cốt tủy của con người không thể phán đoán bằng bề ngoài. Một chiếc áo không làm nên một thầy tu. Ta không thể nói con người tốt hơn con ngựa vì con người có thể nói. Cũng không thể nói con ngựa tốt hơn con chó. Mỗi con có một cuộc sống quý báu riêng. Mầu đỏ không tốt hơn mầu xanh, mỗi mầu có một giá trị riêng của nó. Câu nói không phải của Trần Tháo áp dụng cho mọi so sánh, phân biệt.