Có anh bàn về câu thành ngữ này
Trích dẫn
TT tình cờ đọc chủ đề này nên cũng xin đưa ra cách hiểu của bản thân ạ.
TT thiết nghĩ, muốn hiểu câu này, trước hết phải hiểu nghĩa trực tiếp nhất- nghĩa đen. Thành ngữ lưu truyền trong dân gian, hầu như ai cũng có thể hiểu, đa phần thường không có ẩn ý, có chăng là do sau này chúng ta phân tích mà rút ra được điều gì đó có tính điểm nhấn/quy luật thì phân tích ấy mới phức tạp.
Người Việt cổ sống trong rừng nhiệt đới, thường xây nhà cao (nhà sàn), ở nơi cao để tránh thú dữ.
Vui lòng Đăng nhập hoặc Đăng ký hội viên để đọc nội dung đã ẩn
Thuở xa xưa không ai xây nhà 2-3 tầng như bây giờ, nhà "cao" đơn giản là về nghĩa đen nó cao hơn so với mặt đất, cùng nhà sàn nhưng có nhà cao hơn nhà khác... dựa vào vị thế của gia chủ. Nhưng cao không phải chỉ vì "chân dài" mà còn tính ở mái. Người đàn ông trong gia đình thường được ví với cột trụ của ngôi nhà hoặc nóc nhà vì (cột trụ thì dễ hiểu rồi nên TT không nói thêm) nóc (mái) nhà là phần che mưa, che nắng, tạo nên tổ ấm, nơi trú ngụ của cả gia đình (mái ấm) nên mái nhà càng cao, đẹp thì càng cho thấy vị thế của gia chủ.
Ở đây chưa bàn đến vấn đề quan niệm, có rất nhiều quan niệm, ví dụ mái càng cao thì càng gần với trời, thể hiện uy thế của gia chủ? Nhà Rông ở Tây Nguyên là một dạng Kim tự tháp của VN.
Người nghèo không phải không xây nhà cao được, không ai cấm họ xây, vấn đề là ăn còn không đủ thì thời gian đâu dựng một cái nhà cầu kì, hoành tráng? Để có một căn nhà như vậy không phải muốn xây là được mà cần có kĩ thuật (càng cao/rộng thì càng cần nhiều gỗ tốt, thứ khó chế tác hơn tre), cần số lượng người đông đảo.
Nhà có mái càng cao thì về mặt hình thể, nó phải cần mặt bằng đủ rộng, chứ nhỏ xíu mà nhọn hoắt thì nhìn không ra gì, gió thổi cái là đổ. cNhưng rộng để làm gì? Nó rộng, cao thì cần nhiều người tham gia xây dựng, những người này ở đâu ra? Đứng ở thời đại của chúng ta mà nói, chúng ta phải thuê người, nhưng thuở xa xưa, những người tham gia chủ yếu là anh em, họ hàng của gia chủ.
Ở đây không nói tới hàng xóm mà chỉ nói họ hàng, vì thời cổ đại những người có mối quan hệ gần gũi bao giờ cũng sống quây quần bên nhau, ngay như ngày nay nhiều người trong chúng ta về quê là gặp đủ anh em mấy đời vẫn đang sinh sống tại quê nhà là chuyện bình thường ^^
Để xây được một ngôi nhà cao, rộng thì cần nhiều người xây dựng, điều đó cho thấy gia chủ có tài lực và địa vị tốt. Về cả nghĩa đen và nghĩa bóng, mái càng lớn thì móng càng chắc. Nhưng xây nhà cao/rộng chỉ để khoe thôi sao? Nhà rộng, lý do nguyên thủy nhất là vì có nhiều người sinh sống! Thuở xa xưa, gia đình có thế lực là gia đình có đông anh em họ hàng, đông con cháu (từ đó mới ra nhiều tài sản), chỉ cần thế thôi (nên mới đẻ nhiều). Ngày nay lý lẽ này vẫn tương đối rõ rệt, gặp một người đông anh em họ hàng, đông con cháu thì chúng ta sẽ có xu hướng cả nể nhiều hơn là một người thân cô, thế cô.
Nhà cao, rộng, nhiều người ra vào thì cái cửa (hoặc cổng) cũng phải tương xứng về hình thể (và có thể thêm về số lượng như cửa phụ, cửa sổ), đây vẫn là nghĩa đen chứ chưa có gì bóng gió. Về mặt ý nghĩa, cửa (cổng) vừa thông/giao tiếp/đón nhận với bên ngoài, vừa bảo vệ bên trong, đến nhà nhau chơi thì để lại ấn tượng đầu tiên chính là cổng/cửa, cổng/cửa chính là cái miệng của ngôi nhà.
Cửa rộng là để nói về độ lớn, độ đẹp đẽ, độ thuận tiện... qua đó phần nào thấy được sự rộng rãi và vị thế của gia chủ. Với những nhà nghèo, nơi ở tạm bợ, nhỏ hẹp thì người ta vẫn nói chỉ cần có chỗ "chui ra chui vào", qua đó đã thấy ngay "cửa" của nhà nghèo khác nhà giàu như thế nào.
Như vậy, "nhà cao cửa rộng" chúng ta nói ngày nay thì nghĩa đen là gia chủ có tiền, nghĩa bóng là gia chủ hào phóng rộng rãi và/hoặc có thế lực (có cửa, có vị trí cao hơn người thường); nhưng ngày xưa nói câu này thì hoàn toàn là nghĩa đen, thấy ai đó có nhà cao, cửa rộng là biết ngay có tài và lực.