Gửi vào 20/01/2017 - 13:02
Chào bạn,
Lenam098 cũng mới tham gia diễn đàn, thấy đề tài của bạn nên xin được nêu một chút hiểu biết của mình về câu bạn hỏi. Nếu có chỗ nào không đúng xin bạn và các anh chị, cô chú bỏ qua.
1. Bát Quái có 2 phần lớn: 1 là quái đồ, 2 là tượng quẻ.
Tượng quẻ:
Dịch học cho rằng vũ trụ sinh từ Thái cực. Thái cực mới sinh Lưỡng nghi. Người Việt ghi Lưỡng nghi gồm 1 vạch liền và 1 chấm, người TQ mới ghi chấm đó thành 1 vạch đứt. Vạch liền là dương, vạch đứt là âm. Lưỡng nghi xếp chồng lên nhau mà sinh ra tứ tượng. Gồm thiếu âm, thiếu dương, lão âm, lão dương. Lại đem nghi dương xếp lên tứ tượng, được quẻ:☰ càn, ☲ ly, ☴ tốn, ☶ cấn. Đặt nghi âm lên tứ tượng, được 4 quẻ: ☷ khôn, ☳ chấn, ☵ khảm, ☱ đoài.
Đặt Càn lên 8 quẻ, được thêm 8 quẻ nữa, lại đặt ly lên 8 quẻ, được thêm 8 quẻ nữa, cứ thế đặt 8 quẻ luân phiên chồng lên nhau, thành 64 quẻ. Đó chính là 64 tượng quẻ
Quái đồ:
Lâý ☰ càn khởi tạo, ngược chiều kim đồng hồ, vạch trên cùng dương biến thành âm, ra quẻ kế tiếp là ☱ đoài , lại vạch thứ 2 biến thành âm, ra quẻ kế tiếp là ☲ ly, rồi đến các quẻ khác, thành thứ tự 1 - 8: càn - đoài - ly - chấn - tốn - khảm - cấn - khôn. Đó là tiên thiên bát quái. Thứ tự này hoàn toàn trùng khớp với thứ tự ngược kim đồng hồ trên mặt trống đồng Đông Sơn
Người Trung Quốc lại đem phương vị đặt gần như ngược lại, theo thứ tự thuận chiều kim đồng hồ thành càn, khảm, cấn, chấn, tốn, ly, khôn, đoài. Đánh số thứ tự, thành hậu thiên bát quái. Có một thời người ta tranh cãi nên theo số của tiên thiên hay hậu thiên. Về việc này các học giả còn đang tranh cãi nên mình không dám bàn đến, nhưng theo thiển ý, Việt Nam khởi tạo tiên thiên bát quái, TQ sửa thành hậu thiên bát quái, nên ta lấy số của tiên thiên thì có lẽ đúng hơn.
Trước nay người ta chỉ biết Tiên thiên đồ và Hậu thiên đồ, nay Việt Nam còn lưu giữ Trung thiên đồ nữa. Nếu lấy Trung thiên đồ làm la bàn mà sắp xếp, thì thành ra phương vị tuần hoàn của 64 quẻ.
Như vậy, 64 quẻ này không phải dùng tính 60 hoa giáp tí như bạn nghĩ
2. Bát quái phối ngũ hành:
Càn, đoài thuộc kim, khôn, cấn thuộc thổ, tốn, chấn thuộc mộc, ly thuộc hỏa, khảm thuộc thủy.
3. Bát quái phối phương vị:
Đem Bát quái xếp theo hướng hà đồ và lạc thư, thì thành ra tứ tượng thuộc về 4 hướng: Đông, Tây, Nam, Bắc.
Tốn chấn ở phương Đông, càn đoài phương Tây, khảm phương Bắc, ly phương Nam
4. Bát quái phối thập can:
Giáp ất thuộc mộc - bính đinh thuộc hỏa - mậu kỉ thuộc thổ - canh tân thuộc kim - nhâm quý thuộc thủy, cứ thế mà phối vào Bát quái.
5. Bát quái phối thập nhị địa chi:
Vốn thập nhị địa chi là đại diện cho 12 điểm của Trái đất nằm trên vòng xoay quanh Mặt trời. Bản thân thập nhị địa chi không suy ra từ quái tượng hay ngũ hành. Thập nhị địa chi suy theo điểm đi điểm dừng của Trái đất mà nằm trên các hướng Đông Tây Nam Bắc, từ đó xếp theo ngũ hành và phương vị rồi phối vào Bát Quái
Dần mão thìn mùa xuân, thuộc Mộc, đóng hướng Đông - Tỵ ngọ mùi mùa hạ thuộc Hỏa, đóng phương Nam - Thân dậu tuất thuộc Kim, ở phương Tây - Hợi tý sửu mùa Đông thuộc thủy, đóng phương Bắc.
Như vậy, Dịch học là sự diễn giải mô tả vũ trụ từ khi sinh thành đến lúc kết thúc.
Vũ trụ trước đây không có gì, chỉ là 1 điểm hỗn độn, không có các quy luật vật lý, không có âm dương, đó gọi là Vô cực. Rồi âm và dương nhớm khởi, chan hòa lẫn lộn, đó gọi là Thái cực. Tỷ lệ dương 3 âm 2, lớn hơn 1 chút, vũ trụ từ 1 điểm nhỏ bùng nổ sinh ra thành Lưỡng nghi chỉ gồm các hạt âm dương. Rồi các hạt ấy mới tụ nhau lại, kết hợp thành trời, đất, có hành tinh, sinh ra núi ra biển, sinh ra gió mưa thời tiết, rồi mới có sinh vật.
Cho nên mới nói, Dịch nguyên chỉ có 2 hào, ấy gọi là giản dị, bởi Quy luật nền tảng của mọi thực thể trong vũ trụ là rõ ràng và đơn giản, không cần biết biểu hiện của nó là khó hiểu hay phức tạp. Dịch có bất dịch, nên sự sống và vạn vật mới có quy luật và trật tự. Có Biến dịch, nên mọi vật mới vận động tạo thành sự sống.
64 quẻ là tượng trưng cho hình thái vũ trụ, đó là bất biến. 64 quẻ cùng với ngũ hành, bốn phương tám hướng, thập can và thập nhị địa chi, cùng với các chòm sao (gọi là dụng thần) phối hợp lẫn nhau mà biến động không ngừng, đó là quy luật vận động của vũ trụ.
Bát quái nhìn vào đơn giản nhưng vô cùng. Chỉ riêng câu "Thái cực sinh Lương Nghi, Lưỡng nghi sinh Tứ tượng" đã hàm chứa rất nhiều diễn giải về sự sinh thành của vũ trụ và quy luật vận động của muôn loài, của trời đất. Cho nên việc học Dịch và hiểu Dịch rất vất vả. Mình xin được góp ý bạn nên đọc từ căn bản và hỏi ý kiến rõ những anh chị, cô chú sách nào cơ bản, biết cơ bản rồi, hiểu được nó mới có thể học lên thêm. Vì Dịch truyện là cả một quyển bách khoa toàn thư về vũ trụ nên tất nhiên phải dành rất nhiều thời gian không thể trong 1 ngày hay 1 bài viết mà có thẻ diễn giải được.
Chúc bạn sức khỏe!